- - Kryteria oceniania

Kryteria oceniania

KRYTERIA OCENIANIA Z PRZYRODY W KLASIE IV

Ocena
Dział 1 – Przyroda i ja
§ wymienia przykłady zagadnień jakimi zajmuje się przyroda, § wymienia źródła wiedzy o przyrodzie, § nazywa przyrządy służące do obserwacji przyrody, § nazywa zmysły człowieka, § wymienia cechy dobrego przyrodnika, § wskazuje właściwą kolejność czynności wykonywanych podczas dnia.	§ zadaje pytania do problemów związanych z nauką przyrody, § uzasadnia, że człowiek jest elementem przyrody, § określa rolę mapy, planu i kompasu w planowaniu wycieczki, § określa znaczenie poszczególnych zmysłów w poznawaniu przyrody, § wyjaśnia, co to znaczy dobowy rytm człowieka.	§ wyjaśnia, co to jest przyroda, § wyszukuje problemy badawcze z tekstu, zdjęcia, obserwowanego zjawiska, § wskazuje możliwości wykorzystania lupy, lornetki, mikroskopu podczas obserwacji przyrodniczych, § wymienia etapy przygotowania i prowadzenia doświadczenia, § uzasadnia, dlaczego § przyrodnik jest cierpliwy, systematyczny i rzetelny, § wyciąga wnioski dotyczące poprawności swojego rozkładu czynności w ciągu dnia.	§ dokonuje syntetycznego opisu zagadnień związanych z przyrodą, § uzasadnia, dlaczego samodzielnie przeprowadzona obserwacja i doświadczenie jest dobry źródłem wiedzy o przyrodzie, § podaje przykłady doświadczeń i proponuje ich przebieg, § uzasadnia, dlaczego jego rozkład dnia jest prawidłowy lub nieprawidłowy.
Dział 2 – Moja szkoła
§ wymienia cechy charakterystyczne krajobrazu wokół szkoły, § podaje przykłady aktywnego wypoczynku, § podaje przykłady zachowania się członków zespołu po wygranym i przegranym meczu, § wymienia nazwy zwierząt hodowanych w pracowni przyrodniczej, § podaje przykłady ssaków, ptaków, ryb, § wymienia sytuacje i czynniki dobrze wpływające na samopoczucie w szkole, § rozpoznaje właściwe warunki do nauki, § wymienia cechy dobrego ucznia, § wskazuje sposoby postępowania w wypadku trudności w nauce, § podaje przykłady poprawnego zachowania się w różnych sytuacjach.	§ wymienia rodzaje gier zespołowych, § uzasadnia, dlaczego bibliotekę szkolną warto odwiedzać, § nazywa rośliny występujące w pracowni przyrodniczej, § wskazuje różne źródła informacji o roślinach i zwierzętach, § podaje przykłady pomocy osobie niepełnosprawnej, § wskazuje podstawowe zasady uczenia się. § wymienia czynniki ułatwiające naukę, § podaje poprawny rozkład dnia ucznia klasy czwartej, § wskazuje sposoby uczenia się przyrody.	§ określa rolę sekretariatu szkoły oraz dyrektora szkoły w funkcjonowaniu szkoły, § określa znaczenie ruchu dla organizmu, § podaje przykłady ulubionych zespołów i zawodników sportowych, § podaje cechy charakterystyczne ssaków, ptaków i ryb, § omawia na wybranym przykładzie obowiązki opiekuna hodowli szkolnej, § wskazuje problemy, jakie miałaby osoba poruszająca się w szkole na wózku, § wskazuje cechy osoby powszechnie lubianej, § wyjaśnia, dlaczego warto się uczyć i zdobywać nowe umiejętności, § wskazuje najczęstsze przyczyny niepowodzeń szkolnych.	§ podaje przykład ulubionego miejsca w szkole i uzasadnia swój wybór, § wyjaśnia stwierdzenie: trzeba umieć przegrywać, § wyjaśnia, jaką funkcję spełniają hodowle szkolne, § wymienia rodzaje zachowań przyjaznych w stosunku do innych osób. § wyjaśnia co oznaczają określenia: pozytywne nastawienie do nauki, własna chęć poznania, systematyczność, § wskazuje cechy dobrej szkoły, § uzasadnia, dlaczego planowanie zajęć w ciągu dnia, tygodnia ma wpływ na wyniki w nauce.
Dział 3 – Mój dom
▪ omawia zasady dbałości o zwierzęta i rośliny doniczkowe, § wskazuje zagrożenia wynikające z obecności myszy, szczurów, much i komarów w domu, § podaje przykłady substancji w każdym ze stanów skupienia, § wymienia właściwości (fizyczne) wody ciepłej i wody wrzącej, § podaje przykłady zjawisk fizycznych i przemian chemicznych, § opisuje wygląd zepsutej żywności. § wymienia poznane sposoby konserwacji żywności, § wymienia podstawowe zasady prawidłowego odżywiania się, § wyjaśnia pojęcie mieszaniny, § podaje przykłady mieszanin, § podaje przykłady z życia codziennego ukazujące wodę w poszczególnych stanach skupienia, § wymienia substancje mieszające i nie mieszające się z wodą. § odróżnia środki o właściwościach drażniących i żrących.	§ wymienia różne źródła informacji o wybranych zwierzętach. § przesadza i sadzi rośliny doniczkowe, § podaje przyczyny, z powodu których gryzonie, owady i pajęczaki zamieszkują ludzkie siedziby, § prezentuje za pomocą modelu budowę drobinową gazów, cieczy i ciał stałych. § wymienia różnice między parowaniem i wrzeniem, § odróżnia zjawiska fizyczne od przemian chemicznych zachodzących w codziennym życiu, § podaje przykłady żywności konserwowanej danym sposobem, § wskazuje pokarmy szczególnie bogate w wybrane składniki pokarmowe, § wyjaśnia co nazywamy roztworem, § proponuje doświadczenie udowadniające, że każdy roztwór ma ograniczoną ilość substancji, jaką można w nim rozpuścić, § wymienia nazwy zjawisk towarzyszących zmianom stanów skupienia wody, § podaje przykłady środków zawierających detergenty.	§ uzasadnia, dlaczego nie wszystkie zwierzęta można trzymać w domu, § uzasadnia, dlaczego trzeba roślinę doniczkową przesadzać i nawozić, § uzasadnia, dlaczego przed kupnem zwierzęcia lub rośliny należy poznać ich wymagania, pochodzenie, środowisko, § uzasadnia konieczność współpracy wszystkich mieszkańców budynku w eliminowaniu niepożądanych zwierząt, § wymienia co najmniej po trzy właściwości lodu, wody i pary wodnej, § wymienia nazwy warzyw, które należy ugotować przed spożyciem, § wyjaśnia przyczyny psucia się żywności, § określa znaczenie dla organizmu poszczególnych składników pokarmowych § wyjaśnia, co to jest roztwór nasycony § wyjaśnia, od czego zależy szybkość parowania.	§ uzasadnia, dlaczego nie każde zwierzę jest bezpieczne dla ludzi, § korzysta z różnych źródeł informacji o wybranej roślinie doniczkowej. § proponuje konkretne rozwiązania problemu niebezpiecznych i uciążliwych zwierząt we własnym miejscu zamieszkania, § uzasadnia na modelu, dlaczego gazy są ściśliwe, ciecze bardzo mało, ciała stałe nie, § podaje przykłady produktów, z których można zrobić sałatkę i surówkę, § definiuje zjawisko fizyczne i przemianę chemiczną, § wyjaśnia, na czym polegają poznane metody konserwacji żywności, § uzasadnia, dlaczego rosnący organizm potrzebuje pokarmów bogatych w białko. § podaje jeden sposób rozpuszczenia substancji stałej w roztworze wcześniej nasyconym, § uzasadnia, dlaczego mieszanina wody z lodem ma temperaturę 0 ^oC. § przedstawia mechanizm działania detergentów.
Dział 4 – Moja pomoc w domu
§ wymienia nazwy odnawialnych i nieodnawialnych źródeł energii, § wymienia nazwy urządzeń elektrycznych stosowanych w domach, § podaje podstawowe zasady bezpieczeństwa obowiązujące podczas korzystania z urządzeń elektrycznych. § wskazuje ewentualne zagrożenia występujące w kuchni, łazience, pokoju, § opisuje sposoby ustrzeżenia się przed zagrożeniami w domu i szkole, § omawia podstawowe zasady bezpieczeństwa podczas korzystania z urządzeń elektrycznych. § podaje stałe wydatki, jakie musi ponieść w każdym miesiącu jego rodzina § wskazuje możliwości zmniejszenia wydatków w budżecie domowym.	§ podaje przykłady źródeł energii wykorzystywanych dawniej i obecnie, § nazywa rodzaj ogrzewania we własnym domu i szkole, § określa miejsce podłączenia i sposób użytkowania przykładowego urządzenia elektrycznego, § wskazuje miejsca w szkole, w których należy zachować szczególną ostrożność, § wyjaśnia znaczenie dokonywania systematycznych opłat wynikających z utrzymania domu, § określa znaczenie planowania wydatków domowych. § wyjaśnia znaczenie ukrytej roli promocji i reklam produktów.	§ opisuje obieg powietrza w wietrzonym pomieszczeniu § opisuje zasadę działania przykładowego urządzenia elektrycznego, § uzasadnia, dlaczego w niektórych miejscach w szkole i w domu należy zachować szczególną ostrożność, § podaje przykłady zachowań podczas wypadku w domu i szkole, § ocenia wysokość wydatków domowych w poszczególnych grupach., § wskazuje korzyści lub ich brak dla wybranych przecenionych produktów.	§ uzasadnia konieczność coraz większego wykorzystywania odnawialnych źródeł energii. § wskazuje zależność między oszczędzaniem energii a wyczerpaniem się zasobów naturalnych, § prezentuje na wybranym przykładzie zasadę działania prostego urządzenia elektrycznego, § wymienia podstawowe zasady postępowania w razie wypadku w domu i szkole. § uzasadnia potrzebę ograniczenia własnych wydatków, § podaje argumenty, z których powodu dane produkty zostały przecenione.
Dział 5 – Moje podwórko
§ wymienia cechy krajobrazu wiejskiego i miejskiego, § podaje nazwy zwierząt gospodarskich, § podaje przykłady dużych miast Polski, § wymienia zalety i wady życia w dużym mieście, § nazywa sytuacje szczególnie niebezpieczne dla życia i zdrowia ludzi, § wskazuje poprawne zachowanie się w wypadku znalezienia niewybuchu i niewypału, § wyjaśnia, jak się należy zachować w czasie pożaru, § określa podstawowe zasady poruszania się po drogach, § wymienia podstawowe zwroty grzecznościowe.	§ wskazuje mocne i słabe strony mieszkania na wsi i w mieście, § wyjaśnia, dlaczego duże miasta rozrastają się, § wskazuje sytuacje szczególnie niebezpieczne dla życia i zdrowia ludzi, zarówno w mieście, jak i na wsi. § podaje przykłady sytuacji, w których używa się zwrotów grzecznościowych.	§ wyjaśnia, jakie prace wykonuje się na polu, § określa znaczenie zwierząt gospodarskich dla człowieka, § wyjaśnia znaczenie określenia: zwarta zabudowa, § podaje przykłady miejsc w najbliższej okolicy szczególnie niebezpiecznych i uzasadnia swoje stanowisko.	§ analizuje trudności i kłopoty ludzi mieszkających na wsi, § wyjaśnia znaczenie wyrazu: smog, § omawia, jak powinien się zachować pieszy poruszający się po drodze o zmierzchu, § uzasadnia, dlaczego zwroty grzecznościowe ułatwiają kontakty między ludźmi.
Dział 6 – Przed wyprawą w teren
§ podaje przykłady świadczące o zmianach położenia Słońca na niebie, § wymienia cechy pogody charakterystyczne dla danej pory roku, § charakteryzuje sposób ubierania się w danej porze roku. § określa wpływ Słońca na porę roku i porę dnia, § wymienia składniki pogody, § nazywa urządzenia, które służą do pomiaru składników pogody, § wymienia składniki pogody omawiane w prognozie pogody § wyjaśnia znaczenie prognozy pogody dla planowania zajęć i ubioru przez ludzi § wymienia zjawiska atmosferyczne występujące w Polsce. § określa stan skupienia i właściwości powietrza, § omawia rolę tlenu zawartego w powietrzu, § określa warunki niezbędne do powstania tęczy, § wymienia barwy tęczy (korzystając z wierszyka), § podaje zasady zachowania się w czasie burzy, § opisuje sposób zabezpieczania budynków przed skutkami uderzeń pioruna, § opisuje zjawiska parowania i skraplania, topnienia i krzepnięcia wody,	§ określa długość dnia (czas od wschodu do zachodu Słońca), § wymienia daty rozpoczynające kalendarzowe pory roku. § wyjaśnia, jakie znaczenie ma prognoza pogody dla życia ludzi, § rysuje znaki synoptyczne poszczególnych składników pogody § opisuje cechy wybranych zjawisk atmosferycznych § określa warunki, w jakich można obserwować tęczę. § podaje skład powietrza. § podaje przykłady znaczenia barw w przyrodzie, § proponuje prosty sposób elektryzowania ciała, § wyjaśnia, skąd się bierze para wodna w powietrzu, § omawia krążenie wody w przyrodzie, § opisuje zjawiska atmosferyczne, § interpretuje mapę pogody.	§ charakteryzuje widnokrąg w mieście i na wsi, § analizuje zależność między długością cienia a wysokością Słońca nad widnokręgiem, § rysuje drogę Słońca nad widnokręgiem w różnych porach roku, § wyjaśnia zależność długości dnia od długości drogi Słońca nad widnokręgiem, § określa wpływ poszczególnych składników pogody na zachowania ludzi § interpretuje mapy synoptyczne określając znaczenie poszczególnych znaków. § rozpoznaje i nazywa zjawisko atmosferyczne na podstawie opisu. § wyjaśnia pojęcie ciśnienie atmosferyczne. § proponuje doświadczenie wykazujące, że światło białe nie jest jednorodne, § wyjaśnia od czego zależy barwa przedmiotu, § wyjaśnia przyczynę występowania ładunków elektrycznych w chmurach, omawia, kiedy dochodzi do wyładowania atmosferycznego § omawia proces powstawania chmur i opadów,	§ omawia zależność między wielkością widnokręgu a wysokością, na jakiej się znajduje obserwator, § przewiduje przyrodnicze konsekwencje opóźnienia lub przyspieszenia termicznej pory roku § podaje jednostki, w których mierzy się poszczególne składniki pogody, § prezentuje za pomocą znaków synoptycznych podaną tekstem prognozę pogody. § opisuje zjawiska atmosferyczne nie występujące w Polsce na podstawie wybranych źródeł informacji, § omawia zjawisko powstawania wiatru. § wyjaśnia zjawisko powstawania tęczy, § opisuje historię wynalezienia piorunochronu, § wyjaśnia zjawiska przemian stanu skupienia wody, § wyjaśnia, jakie jest znaczenie krążenia wody w przyrodzie.
Dział 7 – Wycieczki po okolicy
§ wyjaśnia, kiedy jest potrzebna znajomość kierunków świata, § wyznacza kierunki świata za pomocą gnomonu i Słońca § wyjaśnia, do czego jest potrzebna skala przy rysowaniu planów, § odczytuje z legendy, w jakiej skali jest wykonany plan § rozpoznaje mapę topograficzną spośród innych map, § odczytuje na mapie topograficznej, gdzie znajduje się np. las, szkoła, kościół itp. § wymienia formy terenu, § wskazuje, które z form są wklęsłe, a które wypukłe, § wymienia czynniki działające na powierzchnię Ziemi § podaje przykłady wód płynących i stojących, § podaje przykłady zbiorników sztucznych i naturalnych. § wskazuje dwie różnice między środowiskiem wodnym i lądowym, § rozpoznaje pospolite zwierzęta i rośliny wodne, § wskazuje znaczenie gleby dla roślin, zwierząt i człowieka, § wymienia organizmy żyjące w glebie, § nazywa części liścia § rozpoznaje pospolite drzewa, krzewy i rośliny zielne oraz zwierzęta występujące w najbliższej okolicy, § wymienia formy ochrony przyrody stosowane w Polsce, § wyjaśnia co oznacza skrót LOP, § podaje możliwości ochrony przyrody przez ucznia klasy 4., § podaje sposoby wyznaczania kierunków głównych w terenie, § wymienia formy ukształtowania powierzchni, § rozpoznaje pospolite rośliny i zwierzęta wodne i lądowe.	§ posługuje się kompasem przy wyznaczaniu kierunków. § podaje przykłady zastosowania planów, § rysuje proste plany w skali 1:1, 1:10, 1:100. § określa kierunki świata na mapie topograficznej. § rozpoznaje w terenie lub na ilustracjach formy terenu, § podaje proste przykłady działalności wiatru, § podaje przykłady działalności wody, § charakteryzuje wygląd jeziora „starego” i „młodego”, § wymienia jedną cechę charakterystyczną dla rzeki : płynącej w biegu górnym, środkowym i dolnym, § omawia przystosowania ryby do życia w wodzie korzystając z okazu naturalnego lub rysunku, § określa znaczenie warstwy próchnicznej dla żyzności gleby, § określa rolę dżdżownic w podnoszeniu żyzności gleby, § wskazuje pień i korona drzewa, § podaje nazwy parków narodowych położonych najbliżej miejsca zamieszkania, § omawia podstawowe zasady zachowania się na terenie parku narodowego, § wskazuje zastosowania planu i mapy, § rozpoznaje proste znaki topograficzne, § wymienia formy ochrony przyrody stosowane w Polsce.	§ opisuje kierunki świata na róży kierunków, § określa kierunki świata w terenie, § rysuje obiekty w podanych skalach, § przelicza skale: liniowe, mianowane i liczbowe. § analizuje mapy topograficzne pod względem ilości zabudowań i innych elementów, § oblicza rzeczywiste odległości przedstawione na mapie topograficznej, § wskazuje i nazywa elementy pagórka, § rozpoznaje zbocze strome i łagodne, § przewiduje ujemne skutki bardzo silnych wiatrów oraz powodzi, § określa, jaka działalność wiatru i wody jest budująca, a jaka niszcząca. § rozpoznaje na podstawie fotografii lub ilustracji bieg rzeki, § podaje przykłady zróżnicowania miejsc występowania i trybów życia roślin i zwierząt wodnych, § wymienia trzy rodzaje gleb i podaje różnice między nimi, § uzasadnia, dlaczego dżdżownice zasługują na ochronę, § podaje argumenty przeciwko wypalaniu traw, § podaje przykłady bylin występujących w okolicy, § podaje przykłady rezerwatów i pomników przyrody, § określa zadania szkolnego koła LOP, § wyjaśnia, co to znaczy zorientować plan, mapę, § oblicza odległości rzeczywiste korzystając ze skali.	§ omawia sposoby wyznaczania kierunków w sytuacji, gdy nie ma przyrządów i Słońca, § szacuje na podstawie skali planu, czy zmieści się on na kartce papieru, § wyciąga wnioski dotyczące zależności zastosowanej skali i wielkości obiektu. § wyznacza zgodnie z opisem na mapie topograficznej trasę wędrówki, § charakteryzuje poszczególne formy terenu, § rozpoznaje na fotografiach lub filmie procesy budujące i niszczące powierzchnię Ziemi oraz je nazywa, § rozpoznaje formy terenu na fotografiach i odnosi je do odpowiednich procesów działających na powierzchnię Ziemi § charakteryzuje działalność rzeki w biegu górnym, środkowym i dolnym, § określa, czym jest plankton i jakie jest jego znaczenie. § wyjaśnia, jak powstała gleba, § wyjaśnia co to są byliny, § uzasadnia, dlaczego ochrona przyrody ma w Polsce długą tradycję, § wskazuje miejsca w okolicy zasługujące na ochronę, uzasadnia wybór, § rozpoznaje formy ukształtowania powierzchni na podstawie opisu, ilustracji, § omawia formy ochrony przyrody.
Dział 8 – Obserwacja życia w lesie, na łące, na polu i w sadzie
§ wymienia funkcje lasu, § podaje podstawowe zasady zachowania się w lesie, § wymienia warstwy roślinności w lesie, § wymienia nazwy roślinożerców, mięsożerców i wszystkożerców, § podaje przykłady prostych łańcuchów pokarmowych występujących w lesie, § odróżnia trawy od innych roślin zielnych, § wymienia zwierzęta wypasane w Polsce, § wskazuje produkty znane z życia codziennego, pochodzące od wypasanych zwierząt, § określa cel tworzenia pól uprawnych, § rozpoznaje zboża uprawiane w Polsce, § wymienia produkty otrzymywane z ziemniaków i buraków cukrowych, § wymienia rośliny, z których mamy włókno i olej, § wyjaśnia pojęcie sad, § wyjaśnia, jaka jest rola pszczół w powstawaniu owoców, § rozpoznaje wybrane gatunki roślin towarzyszących człowiekowi, § uzasadnia, dlaczego nie wolno próbować nieznanych roślin, § wymienia cechy gospodarstwa: tradycyjnego, nowoczesnego i ekologicznego, § wskazuje przykłady pozytywnej i negatywnej działalności człowieka w najbliższej okolicy, § odróżnia odpady spożywcze i nieorganiczne, § segreguje odpady na papier, szkło, tworzywa sztuczne, § podaje sposoby oszczędzania wody i energii w gospodarstwie domowym, § uzasadnia potrzebę segregacji śmieci, § wskazuje podobieństwa i różnice między lasem, sadem, łąką i polem uprawnym, § wymienia i rozpoznaje wybrane gatunki roślin i zwierząt występujące w różnych środowiskach.	§ określa co to jest las, § podaje znaczenie tablic informacyjnych umieszczanych przy wejściu do lasu, § podaje przykłady roślin tworzących poszczególne warstwy w lesie, § wyjaśnia, dlaczego rośliny są nazywane producentami pokarmu, § wyjaśnia na wybranych przykładach, czym się odżywiają roślinożercy, mięsożercy i wszystkożercy, § rozpoznaje kilka gatunków pospolitych kolorowo kwitnących roślin łąkowych, § wymienia korzyści czerpane z łąk przez człowieka, § określa, co to jest pastwisko, § uzasadnia szkodliwość wypalania łąk, § wymienia produkty otrzymywane z poszczególnych zbóż, § podaje przykłady roślin warzywnych i przyprawowych, § wymienia drzewa i krzewy uprawiane w sadach, § wskazuje i nazwa części kwiatu, § podaje przykłady środowisk życia roślin stworzonych przez człowieka, § wskazuje wady i zalety różnych sposobów gospodarowania (gospodarstwo tradycyjne, nowoczesne, ekologiczne), § wyjaśnia pojęcie: degradacja środowiska przyrodniczego, § podaje przykłady działalności człowieka, które wpłynęły na degradację środowiska przyrodniczego, § wymienia odpady pochodzące z gospodarstwa domowego, § wymienia rodzaje odpadów nadających się do przetworzenia, § uzasadnia konieczność oszczędzania wody i energii, § omawia znaczenie lasów, łąk, sadów i pól uprawnych dla człowieka.	§ wyjaśnia różnice między lasem iglastym, liściastym i mieszanym, § omawia wpływ poszczególnych warstw lasu na temperaturę powietrza, wilgotność i nasłonecznienie występujące w lesie, § wskazuje przystosowania roślinożercy, mięsożercy i wszystkożercy do zdobywania i pobierania pokarmu, § wymienia cechy charakterystyczne łąk, § podaje cechy charakterystyczne traw, § omawia zabiegi prowadzone na łąkach przez człowieka, § wymienia główne zabiegi prowadzone przez człowieka na polu i uzasadnia ich znaczenie, § omawia wykorzystanie przez człowieka różnych rodzajów roślin, § określa funkcje poszczególnych części kwiatu, § przedstawia zmiany, zachodzące w kwiatach po ich zapyleniu, § podaje przykłady leczniczego wykorzystania roślin, § wyjaśnia, dlaczego leki (w szczególności zawierające wyciągi z roślin) należy zażywać pod kontrolą lekarza, § ocenia, czy jego gospodarstwo / gospodarstwo jego rodziny lub w okolicy/ mogłoby zostać przekształcone w ekologiczne i co w tym celu należałoby uczynić, § wskazuje sposoby zapobiegania niszczeniu środowiska, § podaje przykłady wyrobów pochodzących z recyklingu, § rozpoznaje po oznakowaniu opakowania nadające się do recyklingu, § analizuje swoje codzienne działania pod kątem wpływu na środowisko, § omawia różnorodność oddziaływań człowieka na środowisko i ich efekty.	§ wyjaśnia znaczenie pojęć: buczyna, bór, las mieszany, § uzasadnia, dlaczego rośliny runa leśnego kwitną wczesną wiosną, § wyjaśnia znaczenie ściółki leśnej dla życia w lesie, § uzasadnia, dlaczego roślina zielona jest zawsze pierwszym ogniwem w łańcuchu pokarmowym, § rozróżnia rośliny zielne i zdrewniałe i uzasadnia taki podział, § wyjaśnia, na czym polega rola bakterii żyjących w brodawkach korzeni roślin motylkowych, § wyjaśnia, czym różnią się zboża jare i ozime, § definiuje pojęcie rośliny przemysłowe, § wyjaśnia, w jaki sposób zwierzęta pomagają ludziom w walce z owadami szkodnikami, § wyjaśnia, na czym polega jednostronność pojęcia szkodnik, § wyjaśnia, na czym polega jednostronność pojęcia chwasty, § uzasadnia, dlaczego rozwój rolnictwa ekologicznego może być szansą rozwoju dla wielu gospodarstw w Polsce, § przewiduje skutki niszczenia środowiska naturalnego przez ludzi, § wymienia źródła zanieczyszczeń gleby, wody i powietrza, § podaje przykłady zanieczyszczeń pochodzących z danego źródła, § wymienia i podejmuje działania pro-ekologiczne.

Ocena

dopuszczająca

Uczeń:

dostateczna

Uczeń:

dobra

Uczeń:

bardzo dobra

Uczeń:

Dział 1 – Przyroda i ja

§ wymienia przykłady zagadnień jakimi zajmuje się przyroda,

§ wymienia źródła wiedzy o przyrodzie,

§ nazywa przyrządy służące do obserwacji przyrody,

§ nazywa zmysły człowieka,

§ wymienia cechy dobrego przyrodnika,

§ wskazuje właściwą kolejność czynności wykonywanych podczas dnia.

§ zadaje pytania do problemów związanych z nauką przyrody,

§ uzasadnia, że człowiek jest elementem przyrody,

§ określa rolę mapy, planu i kompasu w planowaniu wycieczki,

§ określa znaczenie poszczególnych zmysłów w poznawaniu przyrody,

§ wyjaśnia, co to znaczy dobowy rytm człowieka.

§ wyjaśnia, co to jest przyroda,

§ wyszukuje problemy badawcze z tekstu, zdjęcia, obserwowanego zjawiska,

§ wskazuje możliwości wykorzystania lupy, lornetki, mikroskopu podczas obserwacji przyrodniczych,

§ wymienia etapy przygotowania i prowadzenia doświadczenia,

§ uzasadnia, dlaczego

§ przyrodnik jest cierpliwy, systematyczny i rzetelny,

§ wyciąga wnioski dotyczące poprawności swojego rozkładu czynności w ciągu dnia.

§ dokonuje syntetycznego opisu zagadnień związanych z przyrodą,

§ uzasadnia, dlaczego samodzielnie przeprowadzona obserwacja i doświadczenie jest dobry źródłem wiedzy o przyrodzie,

§ podaje przykłady doświadczeń i proponuje ich przebieg,

§ uzasadnia, dlaczego jego rozkład dnia jest prawidłowy lub nieprawidłowy.

Dział 2 – Moja szkoła

§ wymienia cechy charakterystyczne krajobrazu wokół szkoły,

§ podaje przykłady aktywnego wypoczynku,

§ podaje przykłady zachowania się członków zespołu po wygranym i przegranym meczu,

§ wymienia nazwy zwierząt hodowanych w pracowni przyrodniczej,

§ podaje przykłady ssaków, ptaków, ryb,

§ wymienia sytuacje i czynniki dobrze wpływające na samopoczucie w szkole,

§ rozpoznaje właściwe warunki do nauki,

§ wymienia cechy dobrego ucznia,

§ wskazuje sposoby postępowania w wypadku trudności w nauce,

§ podaje przykłady poprawnego zachowania się w różnych sytuacjach.

§ wymienia rodzaje gier zespołowych,

§ uzasadnia, dlaczego bibliotekę szkolną warto odwiedzać,

§ nazywa rośliny występujące w pracowni przyrodniczej,

§ wskazuje różne źródła informacji o roślinach i zwierzętach,

§ podaje przykłady pomocy osobie niepełnosprawnej,

§ wskazuje podstawowe zasady uczenia się.

§ wymienia czynniki ułatwiające naukę,

§ podaje poprawny rozkład dnia ucznia klasy czwartej,

§ wskazuje sposoby uczenia się przyrody.

§ określa rolę sekretariatu szkoły oraz dyrektora szkoły w funkcjonowaniu szkoły,

§ określa znaczenie ruchu dla organizmu,

§ podaje przykłady ulubionych zespołów i zawodników sportowych,

§ podaje cechy charakterystyczne ssaków, ptaków i ryb,

§ omawia na wybranym przykładzie obowiązki opiekuna hodowli szkolnej,

§ wskazuje problemy, jakie miałaby osoba poruszająca się w szkole na wózku,

§ wskazuje cechy osoby powszechnie lubianej,

§ wyjaśnia, dlaczego warto się uczyć i zdobywać nowe umiejętności,

§ wskazuje najczęstsze przyczyny niepowodzeń szkolnych.

§ podaje przykład ulubionego miejsca w szkole i uzasadnia swój wybór,

§ wyjaśnia stwierdzenie: trzeba umieć przegrywać,

§ wyjaśnia, jaką funkcję spełniają hodowle szkolne,

§ wymienia rodzaje zachowań przyjaznych w stosunku do innych osób.

§ wyjaśnia co oznaczają określenia: pozytywne nastawienie do nauki, własna chęć poznania, systematyczność,

§ wskazuje cechy dobrej szkoły,

§ uzasadnia, dlaczego planowanie zajęć w ciągu dnia, tygodnia ma wpływ na wyniki w nauce.

Dział 3 – Mój dom

▪ omawia zasady dbałości o zwierzęta i rośliny doniczkowe,

§ wskazuje zagrożenia wynikające z obecności myszy, szczurów, much i komarów w domu,

§ podaje przykłady substancji w każdym ze stanów skupienia,

§ wymienia właściwości (fizyczne) wody ciepłej i wody wrzącej,

§ podaje przykłady zjawisk fizycznych i przemian chemicznych,

§ opisuje wygląd zepsutej żywności.

§ wymienia poznane sposoby konserwacji żywności,

§ wymienia podstawowe zasady prawidłowego odżywiania się,

§ wyjaśnia pojęcie mieszaniny,

§ podaje przykłady mieszanin,

§ podaje przykłady z życia codziennego ukazujące wodę w poszczególnych stanach skupienia,

§ wymienia substancje mieszające i nie mieszające się z wodą.

§ odróżnia środki o właściwościach drażniących i żrących.

§ wymienia różne źródła informacji o wybranych zwierzętach.

§ przesadza i sadzi rośliny doniczkowe,

§ podaje przyczyny, z powodu których gryzonie, owady i pajęczaki zamieszkują ludzkie siedziby,

§ prezentuje za pomocą modelu budowę drobinową gazów, cieczy i ciał stałych.

§ wymienia różnice między parowaniem i wrzeniem,

§ odróżnia zjawiska fizyczne od przemian chemicznych zachodzących w codziennym życiu,

§ podaje przykłady żywności konserwowanej danym sposobem,

§ wskazuje pokarmy szczególnie bogate w wybrane składniki pokarmowe,

§ wyjaśnia co nazywamy roztworem,

§ proponuje doświadczenie udowadniające, że każdy roztwór ma ograniczoną ilość substancji, jaką można w nim rozpuścić,

§ wymienia nazwy zjawisk towarzyszących zmianom stanów skupienia wody,

§ podaje przykłady środków zawierających detergenty.

§ uzasadnia, dlaczego nie wszystkie zwierzęta można trzymać w domu,

§ uzasadnia, dlaczego trzeba roślinę doniczkową przesadzać i nawozić,

§ uzasadnia, dlaczego przed kupnem zwierzęcia lub rośliny należy poznać ich wymagania, pochodzenie, środowisko,

§ uzasadnia konieczność współpracy wszystkich mieszkańców budynku w eliminowaniu niepożądanych zwierząt,

§ wymienia co najmniej po trzy właściwości lodu, wody i pary wodnej,

§ wymienia nazwy warzyw, które należy ugotować przed spożyciem,

§ wyjaśnia przyczyny psucia się żywności,

§ określa znaczenie dla organizmu poszczególnych składników pokarmowych

§ wyjaśnia, co to jest roztwór nasycony

§ wyjaśnia, od czego zależy szybkość parowania.

§ uzasadnia, dlaczego nie każde zwierzę jest bezpieczne dla ludzi,

§ korzysta z różnych źródeł informacji o wybranej roślinie doniczkowej.

§ proponuje konkretne rozwiązania problemu niebezpiecznych i uciążliwych zwierząt we własnym miejscu zamieszkania,

§ uzasadnia na modelu, dlaczego gazy są ściśliwe, ciecze bardzo mało, ciała stałe nie,

§ podaje przykłady produktów, z których można zrobić sałatkę i surówkę,

§ definiuje zjawisko fizyczne i przemianę chemiczną,

§ wyjaśnia, na czym polegają poznane metody konserwacji żywności,

§ uzasadnia, dlaczego rosnący organizm potrzebuje pokarmów bogatych w białko.

§ podaje jeden sposób rozpuszczenia substancji stałej w roztworze wcześniej nasyconym,

§ uzasadnia, dlaczego mieszanina wody z lodem ma temperaturę 0 ^oC.

§ przedstawia mechanizm działania detergentów.

Dział 4 – Moja pomoc w domu

§ wymienia nazwy odnawialnych i nieodnawialnych źródeł energii,

§ wymienia nazwy urządzeń elektrycznych stosowanych w domach,

§ podaje podstawowe zasady bezpieczeństwa obowiązujące podczas korzystania z urządzeń elektrycznych.

§ wskazuje ewentualne zagrożenia występujące w kuchni, łazience, pokoju,

§ opisuje sposoby ustrzeżenia się przed zagrożeniami w domu i szkole,

§ omawia podstawowe zasady bezpieczeństwa podczas korzystania z urządzeń elektrycznych.

§ podaje stałe wydatki, jakie musi ponieść w każdym miesiącu jego rodzina

§ wskazuje możliwości zmniejszenia wydatków w budżecie domowym.

§ podaje przykłady źródeł energii wykorzystywanych dawniej i obecnie,

§ nazywa rodzaj ogrzewania we własnym domu i szkole,

§ określa miejsce podłączenia i sposób użytkowania przykładowego urządzenia elektrycznego,

§ wskazuje miejsca w szkole, w których należy zachować szczególną ostrożność,

§ wyjaśnia znaczenie dokonywania systematycznych opłat wynikających z utrzymania domu,

§ określa znaczenie planowania wydatków domowych.

§ wyjaśnia znaczenie ukrytej roli promocji i reklam produktów.

§ opisuje obieg powietrza w wietrzonym pomieszczeniu

§ opisuje zasadę działania przykładowego urządzenia elektrycznego,

§ uzasadnia, dlaczego w niektórych miejscach w szkole i w domu należy zachować szczególną ostrożność,

§ podaje przykłady zachowań podczas wypadku w domu i szkole,

§ ocenia wysokość wydatków domowych w poszczególnych grupach.,

§ wskazuje korzyści lub ich brak dla wybranych przecenionych produktów.

§ uzasadnia konieczność coraz większego wykorzystywania odnawialnych źródeł energii.

§ wskazuje zależność między oszczędzaniem energii a wyczerpaniem się zasobów naturalnych,

§ prezentuje na wybranym przykładzie zasadę działania prostego urządzenia elektrycznego,

§ wymienia podstawowe zasady postępowania w razie wypadku w domu i szkole.

§ uzasadnia potrzebę ograniczenia własnych wydatków,

§ podaje argumenty, z których powodu dane produkty zostały przecenione.

Dział 5 – Moje podwórko

§ wymienia cechy krajobrazu wiejskiego i miejskiego,

§ podaje nazwy zwierząt gospodarskich,

§ podaje przykłady dużych miast Polski,

§ wymienia zalety i wady życia w dużym mieście,

§ nazywa sytuacje szczególnie niebezpieczne dla życia i zdrowia ludzi,

§ wskazuje poprawne zachowanie się w wypadku znalezienia niewybuchu i niewypału,

§ wyjaśnia, jak się należy zachować w czasie pożaru,

§ określa podstawowe zasady poruszania się po drogach,

§ wymienia podstawowe zwroty grzecznościowe.

§ wskazuje mocne i słabe strony mieszkania na wsi i w mieście,

§ wyjaśnia, dlaczego duże miasta rozrastają się,

§ wskazuje sytuacje szczególnie niebezpieczne dla życia i zdrowia ludzi, zarówno w mieście, jak i na wsi.

§ podaje przykłady sytuacji, w których używa się zwrotów grzecznościowych.

§ wyjaśnia, jakie prace wykonuje się na polu,

§ określa znaczenie zwierząt gospodarskich dla człowieka,

§ wyjaśnia znaczenie określenia: zwarta zabudowa,

§ podaje przykłady miejsc w najbliższej okolicy szczególnie niebezpiecznych i uzasadnia swoje stanowisko.

§ analizuje trudności i kłopoty ludzi mieszkających na wsi,

§ wyjaśnia znaczenie wyrazu: smog,

§ omawia, jak powinien się zachować pieszy poruszający się po drodze o zmierzchu,

§ uzasadnia, dlaczego zwroty grzecznościowe ułatwiają kontakty między ludźmi.

Dział 6 – Przed wyprawą w teren

§ podaje przykłady świadczące o zmianach położenia Słońca na niebie,

§ wymienia cechy pogody charakterystyczne dla danej pory roku,

§ charakteryzuje sposób ubierania się w danej porze roku.

§ określa wpływ Słońca na porę roku i porę dnia,

§ wymienia składniki pogody,

§ nazywa urządzenia, które służą do pomiaru składników pogody,

§ wymienia składniki pogody omawiane w prognozie pogody

§ wyjaśnia znaczenie prognozy pogody dla planowania zajęć i ubioru przez ludzi

§ wymienia zjawiska atmosferyczne występujące w Polsce.

§ określa stan skupienia i właściwości powietrza,

§ omawia rolę tlenu zawartego w powietrzu,

§ określa warunki niezbędne do powstania tęczy,

§ wymienia barwy tęczy (korzystając z wierszyka),

§ podaje zasady zachowania się w czasie burzy,

§ opisuje sposób zabezpieczania budynków przed skutkami uderzeń pioruna,

§ opisuje zjawiska parowania i skraplania, topnienia i krzepnięcia wody,

§ określa długość dnia (czas od wschodu do zachodu Słońca),

§ wymienia daty rozpoczynające kalendarzowe pory roku.

§ wyjaśnia, jakie znaczenie ma prognoza pogody dla życia ludzi,

§ rysuje znaki synoptyczne poszczególnych składników pogody

§ opisuje cechy wybranych zjawisk atmosferycznych

§ określa warunki, w jakich można obserwować tęczę.

§ podaje skład powietrza.

§ podaje przykłady znaczenia barw w przyrodzie,

§ proponuje prosty sposób elektryzowania ciała,

§ wyjaśnia, skąd się bierze para wodna w powietrzu,

§ omawia krążenie wody w przyrodzie,

§ opisuje zjawiska atmosferyczne,

§ interpretuje mapę pogody.

§ charakteryzuje widnokrąg w mieście i na wsi,

§ analizuje zależność między długością cienia a wysokością Słońca nad widnokręgiem,

§ rysuje drogę Słońca nad widnokręgiem w różnych porach roku,

§ wyjaśnia zależność długości dnia od długości drogi Słońca nad widnokręgiem,

§ określa wpływ poszczególnych składników pogody na zachowania ludzi

§ interpretuje mapy synoptyczne określając znaczenie poszczególnych znaków.

§ rozpoznaje i nazywa zjawisko atmosferyczne na podstawie opisu.

§ wyjaśnia pojęcie ciśnienie atmosferyczne.

§ proponuje doświadczenie wykazujące, że światło białe nie jest jednorodne,

§ wyjaśnia od czego zależy barwa przedmiotu,

§ wyjaśnia przyczynę występowania ładunków elektrycznych w chmurach, omawia, kiedy dochodzi do wyładowania atmosferycznego

§ omawia proces powstawania chmur i opadów,

§ omawia zależność między wielkością widnokręgu a wysokością, na jakiej się znajduje obserwator,

§ przewiduje przyrodnicze konsekwencje opóźnienia lub przyspieszenia termicznej pory roku

§ podaje jednostki, w których mierzy się poszczególne składniki pogody,

§ prezentuje za pomocą znaków synoptycznych podaną tekstem prognozę pogody.

§ opisuje zjawiska atmosferyczne nie występujące w Polsce na podstawie wybranych źródeł informacji,

§ omawia zjawisko powstawania wiatru.

§ wyjaśnia zjawisko powstawania tęczy,

§ opisuje historię wynalezienia piorunochronu,

§ wyjaśnia zjawiska przemian stanu skupienia wody,

§ wyjaśnia, jakie jest znaczenie krążenia wody w przyrodzie.

Dział 7 – Wycieczki po okolicy

§ wyjaśnia, kiedy jest potrzebna znajomość kierunków świata,

§ wyznacza kierunki świata za pomocą gnomonu i Słońca

§ wyjaśnia, do czego jest potrzebna skala przy rysowaniu planów,

§ odczytuje z legendy, w jakiej skali jest wykonany plan

§ rozpoznaje mapę topograficzną spośród innych map,

§ odczytuje na mapie topograficznej, gdzie znajduje się np. las, szkoła, kościół itp.

§ wymienia formy terenu,

§ wskazuje, które z form są wklęsłe, a które wypukłe,

§ wymienia czynniki działające na powierzchnię Ziemi

§ podaje przykłady wód płynących i stojących,

§ podaje przykłady zbiorników sztucznych i naturalnych.

§ wskazuje dwie różnice między środowiskiem wodnym i lądowym,

§ rozpoznaje pospolite zwierzęta i rośliny wodne,

§ wskazuje znaczenie gleby dla roślin, zwierząt i człowieka,

§ wymienia organizmy żyjące w glebie,

§ nazywa części liścia

§ rozpoznaje pospolite drzewa, krzewy i rośliny zielne oraz zwierzęta występujące w najbliższej okolicy,

§ wymienia formy ochrony przyrody stosowane w Polsce,

§ wyjaśnia co oznacza skrót LOP,

§ podaje możliwości ochrony przyrody przez ucznia klasy 4.,

§ podaje sposoby wyznaczania kierunków głównych w terenie,

§ wymienia formy ukształtowania powierzchni,

§ rozpoznaje pospolite rośliny i zwierzęta wodne i lądowe.

§ posługuje się kompasem przy wyznaczaniu kierunków.

§ podaje przykłady zastosowania planów,

§ rysuje proste plany w skali 1:1, 1:10, 1:100.

§ określa kierunki świata na mapie topograficznej.

§ rozpoznaje w terenie lub na ilustracjach formy terenu,

§ podaje proste przykłady działalności wiatru,

§ podaje przykłady działalności wody,

§ charakteryzuje wygląd jeziora „starego” i „młodego”,

§ wymienia jedną cechę charakterystyczną dla rzeki : płynącej w biegu górnym, środkowym i dolnym,

§ omawia przystosowania ryby do życia w wodzie korzystając z okazu naturalnego lub rysunku,

§ określa znaczenie warstwy próchnicznej dla żyzności gleby,

§ określa rolę dżdżownic w podnoszeniu żyzności gleby,

§ wskazuje pień i korona drzewa,

§ podaje nazwy parków narodowych położonych najbliżej miejsca zamieszkania,

§ omawia podstawowe zasady zachowania się na terenie parku narodowego,

§ wskazuje zastosowania planu i mapy,

§ rozpoznaje proste znaki topograficzne,

§ wymienia formy ochrony przyrody stosowane w Polsce.

§ opisuje kierunki świata na róży kierunków,

§ określa kierunki świata w terenie,

§ rysuje obiekty w podanych skalach,

§ przelicza skale: liniowe, mianowane i liczbowe.

§ analizuje mapy topograficzne pod względem ilości zabudowań i innych elementów,

§ oblicza rzeczywiste odległości przedstawione na mapie topograficznej,

§ wskazuje i nazywa elementy pagórka,

§ rozpoznaje zbocze strome i łagodne,

§ przewiduje ujemne skutki bardzo silnych wiatrów oraz powodzi,

§ określa, jaka działalność wiatru i wody jest budująca, a jaka niszcząca.

§ rozpoznaje na podstawie fotografii lub ilustracji bieg rzeki,

§ podaje przykłady zróżnicowania miejsc występowania i trybów życia roślin i zwierząt wodnych,

§ wymienia trzy rodzaje gleb i podaje różnice między nimi,

§ uzasadnia, dlaczego dżdżownice zasługują na ochronę,

§ podaje argumenty przeciwko wypalaniu traw,

§ podaje przykłady bylin występujących w okolicy,

§ podaje przykłady rezerwatów i pomników przyrody,

§ określa zadania szkolnego koła LOP,

§ wyjaśnia, co to znaczy zorientować plan, mapę,

§ oblicza odległości rzeczywiste korzystając ze skali.

§ omawia sposoby wyznaczania kierunków w sytuacji, gdy nie ma przyrządów i Słońca,

§ szacuje na podstawie skali planu, czy zmieści się on na kartce papieru,

§ wyciąga wnioski dotyczące zależności zastosowanej skali i wielkości obiektu.

§ wyznacza zgodnie z opisem na mapie topograficznej trasę wędrówki,

§ charakteryzuje poszczególne formy terenu,

§ rozpoznaje na fotografiach lub filmie procesy budujące i niszczące powierzchnię Ziemi oraz je nazywa,

§ rozpoznaje formy terenu na fotografiach i odnosi je do odpowiednich procesów działających na powierzchnię Ziemi

§ charakteryzuje działalność rzeki w biegu górnym, środkowym i dolnym,

§ określa, czym jest plankton i jakie jest jego znaczenie.

§ wyjaśnia, jak powstała gleba,

§ wyjaśnia co to są byliny,

§ uzasadnia, dlaczego ochrona przyrody ma w Polsce długą tradycję,

§ wskazuje miejsca w okolicy zasługujące na ochronę, uzasadnia wybór,

§ rozpoznaje formy ukształtowania powierzchni na podstawie opisu, ilustracji,

§ omawia formy ochrony przyrody.

Dział 8 – Obserwacja życia w lesie, na łące, na polu i w sadzie

§ wymienia funkcje lasu,

§ podaje podstawowe zasady zachowania się w lesie,

§ wymienia warstwy roślinności w lesie,

§ wymienia nazwy roślinożerców, mięsożerców i wszystkożerców,

§ podaje przykłady prostych łańcuchów pokarmowych występujących w lesie,

§ odróżnia trawy od innych roślin zielnych,

§ wymienia zwierzęta wypasane w Polsce,

§ wskazuje produkty znane z życia codziennego, pochodzące od wypasanych zwierząt,

§ określa cel tworzenia pól uprawnych,

§ rozpoznaje zboża uprawiane w Polsce,

§ wymienia produkty otrzymywane z ziemniaków i buraków cukrowych,

§ wymienia rośliny, z których mamy włókno i olej,

§ wyjaśnia pojęcie sad,

§ wyjaśnia, jaka jest rola pszczół w powstawaniu owoców,

§ rozpoznaje wybrane gatunki roślin towarzyszących człowiekowi,

§ uzasadnia, dlaczego nie wolno próbować nieznanych roślin,

§ wymienia cechy gospodarstwa: tradycyjnego, nowoczesnego i ekologicznego,

§ wskazuje przykłady pozytywnej i negatywnej działalności człowieka w najbliższej okolicy,

§ odróżnia odpady spożywcze i nieorganiczne,

§ segreguje odpady na papier, szkło, tworzywa sztuczne,

§ podaje sposoby oszczędzania wody i energii w gospodarstwie domowym,

§ uzasadnia potrzebę segregacji śmieci,

§ wskazuje podobieństwa i różnice między lasem, sadem, łąką i polem uprawnym,

§ wymienia i rozpoznaje wybrane gatunki roślin i zwierząt występujące w różnych środowiskach.

§ określa co to jest las,

§ podaje znaczenie tablic informacyjnych umieszczanych przy wejściu do lasu,

§ podaje przykłady roślin tworzących poszczególne warstwy w lesie,

§ wyjaśnia, dlaczego rośliny są nazywane producentami pokarmu,

§ wyjaśnia na wybranych przykładach, czym się odżywiają roślinożercy, mięsożercy i wszystkożercy,

§ rozpoznaje kilka gatunków pospolitych kolorowo kwitnących roślin łąkowych,

§ wymienia korzyści czerpane z łąk przez człowieka,

§ określa, co to jest pastwisko,

§ uzasadnia szkodliwość wypalania łąk,

§ wymienia produkty otrzymywane z poszczególnych zbóż,

§ podaje przykłady roślin warzywnych i przyprawowych,

§ wymienia drzewa i krzewy uprawiane w sadach,

§ wskazuje i nazwa części kwiatu,

§ podaje przykłady środowisk życia roślin stworzonych przez człowieka,

§ wskazuje wady i zalety różnych sposobów gospodarowania (gospodarstwo tradycyjne, nowoczesne, ekologiczne),

§ wyjaśnia pojęcie: degradacja środowiska przyrodniczego,

§ podaje przykłady działalności człowieka, które wpłynęły na degradację środowiska przyrodniczego,

§ wymienia odpady pochodzące z gospodarstwa domowego,

§ wymienia rodzaje odpadów nadających się do przetworzenia,

§ uzasadnia konieczność oszczędzania wody i energii,

§ omawia znaczenie lasów, łąk, sadów i pól uprawnych dla człowieka.

§ wyjaśnia różnice między lasem iglastym, liściastym i mieszanym,

§ omawia wpływ poszczególnych warstw lasu na temperaturę powietrza, wilgotność i nasłonecznienie występujące w lesie,

§ wskazuje przystosowania roślinożercy, mięsożercy i wszystkożercy do zdobywania i pobierania pokarmu,

§ wymienia cechy charakterystyczne łąk,

§ podaje cechy charakterystyczne traw,

§ omawia zabiegi prowadzone na łąkach przez człowieka,

§ wymienia główne zabiegi prowadzone przez człowieka na polu i uzasadnia ich znaczenie,

§ omawia wykorzystanie przez człowieka różnych rodzajów roślin,

§ określa funkcje poszczególnych części kwiatu,

§ przedstawia zmiany, zachodzące w kwiatach po ich zapyleniu,

§ podaje przykłady leczniczego wykorzystania roślin,

§ wyjaśnia, dlaczego leki (w szczególności zawierające wyciągi z roślin) należy zażywać pod kontrolą lekarza,

§ ocenia, czy jego gospodarstwo / gospodarstwo jego rodziny lub w okolicy/ mogłoby zostać przekształcone w ekologiczne i co w tym celu należałoby uczynić,

§ wskazuje sposoby zapobiegania niszczeniu środowiska,

§ podaje przykłady wyrobów pochodzących z recyklingu,

§ rozpoznaje po oznakowaniu opakowania nadające się do recyklingu,

§ analizuje swoje codzienne działania pod kątem wpływu na środowisko,

§ omawia różnorodność oddziaływań człowieka na środowisko i ich efekty.

§ wyjaśnia znaczenie pojęć: buczyna, bór, las mieszany,

§ uzasadnia, dlaczego rośliny runa leśnego kwitną wczesną wiosną,

§ wyjaśnia znaczenie ściółki leśnej dla życia w lesie,

§ uzasadnia, dlaczego roślina zielona jest zawsze pierwszym ogniwem w łańcuchu pokarmowym,

§ rozróżnia rośliny zielne i zdrewniałe i uzasadnia taki podział,

§ wyjaśnia, na czym polega rola bakterii żyjących w brodawkach korzeni roślin motylkowych,

§ wyjaśnia, czym różnią się zboża jare i ozime,

§ definiuje pojęcie rośliny przemysłowe,

§ wyjaśnia, w jaki sposób zwierzęta pomagają ludziom w walce z owadami szkodnikami,

§ wyjaśnia, na czym polega jednostronność pojęcia szkodnik,

§ wyjaśnia, na czym polega jednostronność pojęcia chwasty,

§ uzasadnia, dlaczego rozwój rolnictwa ekologicznego może być szansą rozwoju dla wielu gospodarstw w Polsce,

§ przewiduje skutki niszczenia środowiska naturalnego przez ludzi,

§ wymienia źródła zanieczyszczeń gleby, wody i powietrza,

§ podaje przykłady zanieczyszczeń pochodzących z danego źródła,

§ wymienia i podejmuje działania pro-ekologiczne.

KRYTERIA OCENIANIA Z PRZYRODY W KLASIE V

Ocena

Dopuszczająca

Uczeń:

dostateczna

Uczeń:

dobra

Uczeń:

bardzo dobra

Uczeń:

Dział 1. Przed wędrówką po Polsce

§ podaje przykłady przedmiotów i obiektów przedstawianych w skali,

§ odczytuje skalę w legendzie mapy,

§ odróżnia zapis skali liniowej, mianowanej i liczbowej,

§ wskazuje różne rodzaje map w atlasie do przyrody,

§ rozpoznaje i nazywa mapy: polityczną, turystyczną, krajobrazową, samochodową oraz wskazuje plan miasta wśród innych map,

§ wymienia sytuacje życiowe, w których trzeba skorzystać z planu miasta,

§ podaje różnice między wysokością względną i bezwzględną,

§ rozpoznaje te wysokości na schemacie,

§ rozpoznaje formę wklęsłą i wypukłą na podstawie rysunku poziomicowego,

§ wymienia barwy, jakimi są oznaczone niziny, wyżyny i góry na mapie hipsometrycznej Polski,

§ wskazuje niziny, wyżyny i góry na mapie hipsometrycznej.

§ wyjaśnia pojęcie skali,

§ zapisuje skalę liczbową w postaci ułamka,

§ dopisuje do skali liniowej skalę mianowaną
i liczbową,

§ oblicza na prostych przykładach odległość rzeczywistą, na podstawie skali,

§ określa, w jakich skalach są rysowane plany miast,

§ wskazuje na planie ulice i określa kierunki świata, w których przebiegają,

§ wskazuje i odczytuje wysokości bezwzględne szczytów górskich,

§ wyjaśnia pojęcie poziomicy,

§ rozpoznaje na podstawie rysunku poziomicowego stok łagodny i stok stromy,

§ odczytuje z mapy hipsometrycznej położenie nizin, wyżyn i gór,

§ wymienia sytuacje z życia codziennego, w których jest niezbędna umiejętność korzystania z map.

§ podaje na podstawie skali, ile razy odległość w terenie została zmniejszona na mapie,

§ oblicza odległość rzeczywistą na podstawie dowolnej skali,

§ rozpoznaje na podstawie zapisu skalę małą i dużą,

§ zamienia skalę liniową i mianowaną na skalę liczbową,

§ orientuje plan miasta różnymi sposobami,

§ wskazuje i opisuje przebieg trasy wycieczki zaproponowanej przez nauczyciela,

§ rozpoznaje i nazywa wszystkie formy terenu na podstawie rysunku poziomicowego,

§ układa skalę barw dla mapy poziomicowej,

§ odczytuje z rysunku poziomicowego formy terenu,

§ wymienia elementy, które można odczytać z map różnego rodzaju,

§ wybiera potrzebną mapę do opracowania zadanego tematu.

§ odróżnia mapy o dużej skali od map o małej skali,

§ wskazuje obiekty zaznaczone na mapach w różnej skali,

§ oblicza skalę mapy, znając odległość rzeczywistą i odległość na mapie,

§ planuje trasę wycieczki po mieście i opisuje ją, uwzględniając najciekawsze miejsca,

§ opisuje ukształtowanie terenu na podstawie rysunku poziomicowego,

§ odczytuje z mapy poziomicowej wysokości bezwzględne,

§ oblicza wysokość względną i bezwzględną na podstawie mapy hipsometrycznej,

§ opisuje ukształtowanie powierzchni Polski na podstawie mapy hipsometrycznej,

§ porównuje i analizuje różne mapy tego samego terenu pod względem warunków naturalnych, gospodarki itp.

Dział 2. Polska – moja ojczyzna

§ podaje nazwę kontynentu, na którym leży Polska,

§ wskazuje Europę i Polskę na globusie i na mapie świata,

§ wymienia jednostki podziału administracyjnego naszego kraju,

§ wskazuje na mapie położenie własnego województwa i podaje jego nazwę,

§ wymienia nazwy pięciu województw i wskazuje je na mapie hipsometrycznej,

§ określa położenie Warszawy na mapie Polski,

§ wymienia i wskazuje na mapie największe miasta Polski,

§ wymienia najstarsze miasta Polski,

§ wymienia państwa graniczące z Polską,

§ podaje nazwy co najmniej siedmiu województw i wskazuje je na mapie hipsometrycznej,

§ przyporządkowuje nazwy urzędników: wojewoda, starosta, burmistrz, wójt, sołtys do struktury administracyjnej naszego państwa,

§ wyjaśnia, na czym polega rola Warszawy jako stolicy naszego państwa,

§ omawia sieć komunikacyjną Warszawy,

§ podaje nazwę województwa, w którym leży wskazane miasto,

§ wskazuje na mapie najstarsze miasta Polski,

§ wymienia nazwę najstarszej wyższej uczelni w Polsce,

§ wskazuje na mapie i opisuje przebieg granicy między Europą a Azją,

§ podaje pełne nazwy państw graniczących z Polską,

§ wyjaśnia pojęcia „granica sztuczna” i „granica naturalna”,

§ wskazuje na mapie Polski położenie większości województw naszego państwa,

§ wymienia i odnajduje na mapie regiony kulturowe Polski,

§ ogólnie charakteryzuje podział administracyjny Warszawy,

§ wymienia cechy charakteryzujące największe miasta Polski,

§ podaje przykłady wielkich zespołów miejsko-
-przemysłowych

§ uzasadnia, dlaczego przez Polskę przechodzą ważne szlaki komunikacyjne, a dawniej handlowe,

§ wyjaśnia pojęcie „wody terytorialne”,

§ podaje powierzchnię Polski w tys. km²,

§ charakteryzuje wybrany region kulturowy naszego kraju,

§ oblicza na wybranym przykładzie gęstość zaludnienia,

§ porównuje Warszawę lewobrzeżną i prawobrzeżną,

§ omawia przebieg Traktu Królewskiego,

§ uzasadnia, dlaczego do największych miast Polski należą: Warszawa, Łódź, Kraków, Wrocław, Poznań, Gdańsk,

Ocena

Dopuszczająca

Uczeń:

dostateczna

Uczeń:

dobra

Uczeń:

bardzo dobra

Uczeń:

§ wymienia stolice Polski w kolejności chronologicznej,

§ podaje nazwę krakowskiej siedziby królów Polski,

§ podaje przykłady miejsc w Warszawie, które warto odwiedzić i uzasadnia swój wybór,

§ wskazuje na mapie Polski Giżycko, Olsztyn, Grunwald,

§ określa położenie różnych miast względem własnej miejscowości,

§ wymienia czynniki wpływające na zadowolenie uczestników wycieczki,

§ wyjaśnia, dlaczego każdą wycieczkę należy wcześniej zaplanować,

§ wymienia podstawowe zasady bezpieczeństwa obowiązujące podczas wycieczki szkolnej.

§ omawia atrakcje turystyczne wybranego miejsca, np. Wieliczki, Bóbrki,

§ planuje stosowny ubiór na wybraną przez siebie wycieczkę w zależności od spodziewanej pogody,

§ wskazuje na mapie turystycznej trasę wycieczki i odczytuje z legendy mapy ciekawe miejsca na trasie.

(aglomeracja warszawska, aglomeracja łódzka, Trójmiasto, GOP),

§ omawia wygląd średniowiecznego miasta,

§ rozpoznaje na fotografiach ważniejsze zabytki w dawnych stolicach Polski oraz kaplicę św. Kingi w Wieliczce,

§ uzasadnia, dlaczego Grunwald i Bóbrka to miejsca, z których Polacy są dumni,

§ określa zasady bezpieczeństwa w zależności od rodzaju wycieczki,

§ planuje trasę wycieczki, uwzględniając porę roku i teren, na którym ta wycieczka ma się odbywać.

§ projektuje wycieczkę po zabytkach starych miast,

§ proponuje odwiedzenie ciekawego miejsca w Polsce uwzględniając różne kryteria – historyczne, przyrodnicze, kulturowe i uzasadnia swój wybór,

§ planuje budżet wycieczki,

§ oblicza długość trasy i szacuje orientacyjny czas jej przebycia.

Dział 3. Krainy Polski

§ wskazuje na mapie Polski pasy krajobrazowe i nazywa je, stosując przyjęte nazewnictwo,

§ zapisuje poprawnie nazwy krain geograficznych (wielką literą),

§ lokalizuje Morze Bałtyckie na mapie świata i Europy,

§ wskazuje na mapie Europy drogę morską z Morza Bałtyckiego na Morze Północne,

§ wymienia nazwy organizmów żyjących w Morzu Bałtyckim,

§ wyjaśnia rolę roślin wydmowych w utrzymaniu piasku,

§ wskazuje na mapie i nazywa krainy geograficzne należące do pasa pobrzeży,

§ wskazuje na mapie pojezierza i wymienia ich nazwy,

§ wymienia i wskazuje na mapie krainy należące do pasa nizin,

§ wskazuje na mapie wybraną nizinę,

§ odczytuje po 1 informacji o wybranej nizinie z różnych map tematycznych,

§ wyjaśnia pojęcie „kraina geograficzna”,

§ uzasadnia, dlaczego Morze Bałtyckie nazywamy morzem wewnątrzkontynentalnym,

§ odczytuje z mapy nazwy państw leżących nad Bałtykiem

§ rozpoznaje na schemacie i nazywa wybrzeże klifowe i niskie,

§ wymienia rośliny charakterystyczne dla wydm,

§ wymienia różnice w krajobrazie między pasem nizin a pasem pojezierzy,

§ opisuje wybraną nizinę na podstawie analizy map tematycznych,

§ podaje przykłady zwierząt, których życie jest związane z jeziorami lub rzekami,

§ wskazuje na mapie bieg Bugu, Narwi i Biebrzy,

§ wymienia krainy geograficzne należące do pasa wyżyn,

§ wymienia cechy charakterystyczne Wyżyny Lubelskiej, Śląskiej, Gór Świętokrzyskich,

§ określa położenie pasa krajobrazowego względem pozostałych,

§ wymienia cechy charakterystyczne dla danego pasa krajobrazowego,

§ wymienia przyczyny niewielkiego zasolenia Morza Bałtyckiego,

§ wskazuje na schemacie przedstawiającym głębokość morza miejsce występowania trawy morskiej, morszczynu i widlika,

§ omawia zwyczaje rozrodcze wybranej ryby,

§ wyjaśnia, dlaczego wybrzeże klifowe cofa się,

§ wyjaśnia pojęcie „krajobraz naturalny”,

§ omawia znaczenie gospodarcze pojezierzy,

§ wymienia różnice krajobrazowe między nizinami,

§ ocenia znaczenie gospodarcze danej niziny w skali kraju,

§ omawia czynniki, które ukształtowały obszar Niziny Mazowieckiej,

§ podaje różnice między pasami krajobrazowymi,

§ rozpoznaje i nazywa pasy krajobrazowe na podstawie opisu,

§ wyjaśnia, dlaczego w morzu Bałtyckim żyje wiele organizmów słodkowodnych,

§ uzasadnia, dlaczego betonowanie brzegów morskich źle wpływa na organizmy żyjące w Bałtyku,

§ omawia, jak powstają mierzeje i jeziora przybrzeżne,

§ wyjaśnia, jak powstały Żuławy Wiślane,

§ wyjaśnia, dlaczego na pojezierzach występuje dużo jezior,

§ wymienia różnice krajobrazowe między nizinami,

§ ocenia znaczenie gospodarcze danej niziny w skali kraju,

§ porównuje mapy tematyczne, interpretuje i wyciąga wnioski,

§ ocenia znaczenie Wyżyny Lubelskiej, Wyżyny

Ocena

Dopuszczająca

Uczeń:

dostateczna

Uczeń:

dobra

Uczeń:

bardzo dobra

Uczeń:

§ wskazuje na mapie wybrane wyżyny i podaje ich cechy charakterystyczne,

§ wskazuje na mapie Góry Świętokrzyskie, Sudety
i Tatry oraz omawia ich cechy charakterystyczne,

§ podaje podstawowe zasady bezpieczeństwa obowiązujące w górach podczas wycieczek,

§ omawia zasady zachowania podczas kąpieli w morzu i opisuje bezpieczne miejsca do kąpieli,

§ podaje przykłady gatunków objętych prawną ochroną,

§ wskazuje parki narodowe na mapie ochrony przyrody,

§ podaje przykład pomnika przyrody w pobliżu szkoły,

§ wyjaśnia, dlaczego pojezierza są atrakcyjne dla turystów.

§ odczytuje z mapy podstawowe informacje o Wyżynie Lubelskiej, Śląskiej i Górach Świętokrzyskich i Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej,

§ charakteryzuje krajobraz krasowy,

§ podaje cechy charakterystyczne krajobrazu przemysłowo-
-miejskiego,

§ wymienia pasma górskie i kotliny Sudetów oraz wskazuje je na mapie,

§ omawia przyczyny zanieczyszczenia środowiska przyrodniczego Sudetów,

§ charakteryzuje krajobraz Tatr Wysokich i Zachodnich,

§ wymienia rośliny charakterystyczne dla danego piętra Tatr Wysokich,

§ określa, czym jest rezerwat przyrody,

§ wyjaśnia, w jakim celu tworzy się parki narodowe,

§ wyjaśnia, dlaczego pojezierza są „rajem dla turystów” oraz wymienia sporty uprawiane na pojezierzach,

§ określa położenie wybranego parku narodowego.

§ rozpoznaje krainę geograficzną na podstawie opisu,

§ odczytuje informacje z map tematycznych, w tym krajobrazowej dotyczące wybranej krainy Polski,

§ charakteryzuje warunki przyrodnicze na podstawie mapy,

§ podaje przyczyny intensywnego rozwoju rolnictwa na Wyżynie Lubelskiej oraz powstania Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego,

§ przedstawia walory turystyczne i rekreacyjne wybranej krainy Polski,

§ omawia pochodzenie skał wapiennych,

§ wyjaśnia, dlaczego Góry Świętokrzyskie są tak niskie,

§ wyjaśnia, w jaki sposób powstają gołoborza,

§ charakteryzuje piętra roślinne w Tatrach Wysokich,

§ wymienia przyczyny zagrożenia gatunków,

§ charakteryzuje wybrany park narodowy.

Śląskiej i Sudetów dla
gospodarki kraju,

§ wyjaśnia proces krasowienia skał wapiennych,

§ uzasadnia określenie, że Góry Świętokrzyskie są kolebką polskiego górnictwa i hutnictwa,

§ wyjaśnia różnice w krajobrazie Tatr Wysokich i Zachodnich,

§ porównuje różne rodzaje obszarów chronionych,

§ uzasadnia konieczność przestrzegania zakazu chodzenia po wydmach i niszczenia roślinności,

§ analizuje problem degradacji środowiska naturalnego oraz wyjaśnia przyczyny i związek z formami działalności człowieka,

§ uzasadnia konieczność ochrony obszarów podmokłych,

§ uzyskuje dodatkowe informacje na temat parków narodowych, korzystając z ich stron internetowych,

§ uzasadnia utworzenie Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych,

§ ocenia krainy Polski pod względem atrakcyjności turystycznej.

Dział 4. Polska – państwo w Europie

§ wskazuje na mapie granice między Polską a jej sąsiadami na wschodzie, północy, południu i zachodzie,

§ odczytuje z mapy podstawowe informacje o sąsiadach Polski,

§ wskazuje na mapie Europy państwa leżące nad Morzem Śródziemnym, państwa skandynawskie oraz Francję i Wielką Brytanię,

§ wymienia nazwy stolic wskazanych państw,

§ wymienia nazwy przynajmniej pięciu krajów, członków UE,

§ wymienia dwie przyczyny powstania UE,

§ wskazuje na mapie stolice sąsiadów Polski oraz państw leżących nad Morzem Śródziemnym, państw skandynawskich, Francji i Wielkiej Brytanii,

§ korzystając z mapy, określa położenie sąsiadów Polski,

§ podaje najważniejsze informacje o środowisku przyrodniczym omawianych państw europejskich,

§ wymienia po jednym zabytku charakterystycznym dla wybranego państwa Europy,

§ wskazuje na mapie Anglię, Walię i Szkocję,

§ wymienia oficjalne nazwy sąsiadów Polski, państw leżących nad Morzem Śródziemnym, państw skandynawskich oraz Francji i Wielkiej Brytanii,

§ na podstawie mapy charakteryzuje krajobraz północnych i wschodnich, południowych i zachodnich sąsiadów Polski,

§ odczytuje i analizuje informacje o wybranych państwach europejskich z różnych map,

§ wymienia ważne miasta wybranych państw europejskich i podaje ich znaczenie,

§ odróżnia flagi sąsiadów Polski, państw leżących nad Morzem Śródziemnym, państw skandynawskich oraz Francji i Wielkiej Brytanii,

§ wyjaśnia, co to są euroregiony i po co zostały utworzone,

§ charakteryzuje, korzystając z różnych map, wybrane państwa europejskie pod względem przyrodniczym, turystycznym i gospodarczym,

§ podaje przykłady osiągnięć omawianych państw europejskich w dziedzinie gospodarczej i kulturalnej,

Ocena

Dopuszczająca

Uczeń:

dostateczna

Uczeń:

dobra

Uczeń:

bardzo dobra

Uczeń:

§ opisuje flagę i podaje nazwę waluty UE.

§ wymienia najważniejsze atrakcje turystyczne, dla których warto odwiedzić omawiane państwa europejskie,

§ wyjaśnia, co to jest Unia Europejska,

§ przelicza euro na złotówki
i odwrotnie.

§ wymienia nazwy rzek przepływających przez stolice omawianych państw europejskich, wskazuje ich bieg na mapie,

§ omawia najważniejsze zabytki wybranych państw europejskich,

§ charakteryzuje, korzystając z mapy, ukształtowanie terenu wybranych państw europejskich,

§ podaje przykłady sławnych postaci pochodzących z różnych państw europejskich,

§ wymienia trzy korzyści płynące z członkostwa Polski w UE,

§ podaje datę przystąpienia naszego kraju do UE.

§ porównuje np. Włochy, Hiszpanię i Polskę pod względem wielkości i liczby ludności,

§ podaje argumenty i prowadzi dyskusję na temat znaczenia przystąpienia Polski do UE.

Dział 5. Mój organizm

§ podaje przykłady narządów organizmu człowieka i ich funkcji,

§ wskazuje, że podstawowym elementem budującym organizm jest komórka,

§ wyjaśnia, na czym polega rola skóry,

§ wprowadza w życie podstawowe zasady higieny skóry,

§ wymienia funkcje: szkieletu, układu mięśniowego, pokarmowego, oddechowego, krwionośnego, nerwowego, narządów zmysłów i układów rozrodczych,

§ wskazuje na planszy podstawowe części omawianych układów i narządów,

§ wymienia podstawowe zasady dbałości o omawiane układy i narządy,

§ wymienia główne funkcje krwi,

§ określa rolę serca,

§ uzasadnia, że mózg jest najważniejszym organem naszego ciała,

§ opisuje właściwości światła na wybranych przez siebie przykładach,

§ omawia hierarchiczność struktury organizmu: komórka – tkanka – narząd – układ narządów,

§ uzasadnia, dlaczego o skórę należy dbać,

§ wskazuje dwa przeciwstawnie działające mięśnie, np. zginacz i prostownik przedramienia,

§ wskazuje na modelu szkieletu człowieka rodzaje połączeń kości,

§ wskazuje na schematach
i nazywa najważniejsze narządy poznanych układów,

§ omawia rolę krwi w odżywianiu komórek,

§ krótko charakteryzuje rodzaje naczyń krwionośnych,

§ nazywa elementy budowy komórki nerwowej,

§ nazywa, korzystając z planszy, części mózgu człowieka,

§ proponuje doświadczenie pokazujące załamanie światła na granicy dwóch ośrodków,

§ wskazuje na modelu lub planszy części oka i ucha,

§ podaje podstawowe funkcje wskazanych elementów oka i ucha,

§ podaje przykłady świadczące o tym, że

§ podaje przykłady układów narządów i ich funkcji,

§ przedstawia rolę układu nerwowego,

§ omawia reakcję skóry na zmiany temperatury otoczenia,

§ wymienia elementy składowe szkieletu człowieka,

§ wskazuje główne mięśnie organizmu człowieka,

§ omawia ogólnie przebieg procesów zachodzących w przewodzie pokarmowym,

§ uzasadnia, dlaczego oddychanie przez nos jest zdrowsze niż przez usta,

§ omawia rolę płuc w powiązaniu z budową,

§ uzasadnia, że krążenie krwi jest warunkiem życia człowieka,

§ wskazuje przystosowanie budowy komórki nerwowej do pełnionej funkcji,

§ wskazuje na schemacie przebieg reakcji odruchowej,

§ wyjaśnia, na czym polega odbicie światła,

§ odróżnia ciała, które są źródłami światła, od tych, co jedynie odbijają światło,

§ wskazuje rolę mózgu w odbieraniu wrażeń świetlnych ze środowiska,

§ rozpoznaje położenie wybranych narządów na rysunkach anatomicznych,

§ wyjaśnia pojęcie „tkanka”, podaje przykłady tkanek,

§ podaje, w jaki sposób można zbadać rozmieszczenie ciałek czuciowych w skórze,

§ uzasadnia, że mięśnie muszą pracować parami,

§ omawia budowę i funkcjonowanie stawu,

§ wskazuje i uzasadnia, które procesy zachodzące w układzie pokarmowym są przemianami chemicznymi, a które fizycznymi,

§ przedstawia rolę krtani,

§ omawia przepływ krwi w sercu, z uwzględnieniem roli zastawek,

§ wyjaśnia, jakie znaczenie mają reakcje odruchowe dla organizmu,

§ uzasadnia, dlaczego nie mamy wpływu na wiele reakcji odruchowych,

§ podaje przykłady ośrodków, na granicy których można obserwować załamanie światła,

§ dzieli soczewki ze względu na ich kształt i opisuje ich własności,

Ocena

Dopuszczająca

Uczeń:

dostateczna

Uczeń:

dobra

Uczeń:

bardzo dobra

Uczeń:

§ wyszukuje z otoczenia ciała, które drgając wytwarzają dźwięki,

§ określa miejsca powstawania plemników
i komórek jajowych,

§ wyjaśnia, co to jest zapłodnienie i ilustruje wypowiedź schematycznym rysunkiem przedstawiającym ten moment,

§ wymienia etapy rozwojowe człowieka po urodzeniu,

§ wyjaśnia, na czym polega dojrzewanie dziewcząt
i chłopców,

§ wskazuje czynniki wpływające pozytywnie
i negatywnie na rozwój organizmu w okresie dojrzewania.

dźwięki w różnych ośrodkach rozchodzą się
z różnymi prędkościami,

§ podaje sposoby zabezpieczania się przed dźwiękami o dużym natężeniu,

§ wskazuje różnice w budowie komórki jajowej
i plemnika,

§ wyjaśnia, co to jest pępowina, poród,

§ wskazuje na planszy miejsce zapłodnienia
i dalszą drogę zapłodnionej komórki jajowej,

§ wykazuje potrzeby człowieka na każdym etapie rozwoju,

§ omawia zmiany zachodzące w organizmach podczas dojrzewania.

§ wymienia przykłady dźwięków o różnym natężeniu,

§ opisuje warunek rozchodzenia się dźwięku w danym ośrodku,

§ określa funkcję ucha jako narządu słuchu i równowagi,

§ uzasadnia, dlaczego nie należy słuchać zbyt głośnej muzyki,

§ wskazuje na planszy rozmieszczenie narządów rozrodczych kobiety
i mężczyzny,

§ wyjaśnia, co to jest: łożysko, ciąża, zarodek, płód,

§ podaje przykłady świadczące o tym, że dziecko w łonie matki się rozwija,

§ rozpoznaje na podstawie opisu i fotografii etapy rozwojowe człowieka,

§ wyjaśnia, co oznacza termin „dojrzewanie płciowe”,

§ określa rolę wybranych narządów w ciele człowieka,

§ podaje przykłady współpracy między układami narządów.

§ wyjaśnia powstawanie obrazu na siatkówce,

§ wyjaśnia, na czym polega praca okulisty i optyka,

§ wyjaśnia, od czego zależy prędkość rozchodzenia się dźwięków w różnych substancjach (ośrodkach),

§ wymienia w prawidłowej kolejności poszczególne części ucha, które zostają wprowadzone w drgania pod wpływem fali dźwiękowej,

§ określa rolę poszczególnych elementów układów rozrodczych,

§ wymienia sposoby rozmnażania się organizmów,

§ wyjaśnia, dlaczego do komórki jajowej wnika tylko jeden plemnik,

§ podaje charakterystykę etapów rozwojowych człowieka,

§ charakteryzuje etap dojrzewania,

§ na podstawie rycin rozpoznaje niektóre rodzaje komórek budujących ciało człowieka, omawia ich budowę w powiązaniu
z funkcją.

Dział 6. Moje zdrowie

§ wyjaśnia, w jakim celu człowiek się odżywia,

§ podaje podstawowe zasady dotyczące zakupu i przechowywania produktów pokarmowych oraz przygotowywania posiłków,

§ wymienia substancje wydalane i wydzielane przez skórę,

§ podaje podstawowe zasady pielęgnacji skóry, włosów, zębów i paznokci,

§ wskazuje odpowiednie dla siebie formy wypoczynku,

§ omawia trzy formy wypoczynku czynnego, uwzględniając zasady bezpieczeństwa,

§ wskazuje sposoby postępowania podczas opatrywania otarcia lub skaleczenia skóry,

§ uzasadnia celowość stosowania zasad prawidłowego żywienia,

§ wskazuje znaczenie czystości odzieży, obuwia, bielizny i otoczenia dla utrzymania zdrowia,

§ podaje przykłady ubioru dostosowanego do pory roku, rodzaju wykonywanej pracy,

§ podaje przykłady biernego i aktywnego wypoczynku,

§ podaje przyczyny uszkodzeń skóry,

§ omawia objawy złamania kości,

§ podaje przykłady dotyczące zdrowia fizycznego, psychicznego
i społecznego,

§ wyjaśnia, czym różnią się choroby zakaźne od innych chorób,

§ wymienia podstawowe składniki pokarmów i podaje ich funkcje,

§ wskazuje przykłady produktów o dużej zawartości: cukrów, tłuszczów, białek, witamin i wody,

§ wymienia rodzaje zębów dorosłego człowieka i podaje ich funkcje,

§ proponuje doświadczenie ukazujące niszczenie szkliwa nazębnego,

§ podaje przykłady zabezpieczeń ciała przed kontuzją podczas uprawiania wybranych dyscyplin sportowych,

§ uzasadnia, dlaczego ćwiczenia fizyczne usprawniają organizm,

§ wskazuje poprawne postępowanie w wypadku

§ planuje jadłospis zgodnie z zasadami prawidłowego żywienia, uzasadnia swój wybór,

§ uzasadnia twierdzenie, że przestrzeganie higieny osobistej jest obowiązkiem każdego człowieka,

§ omawia sytuacje,
w których należy wypoczywać aktywnie,
a w których biernie,

§ podaje różnice między zwichnięciem a złamaniem kości,

§ wyjaśnia, dlaczego nie należy się opalać bez zabezpieczenia skóry,

§ uzasadnia twierdzenie, że zdrowie w dużej mierze zależy od nas samych,

§ omawia objawy trzech wybranych chorób zakaźnych,

Ocena

Dopuszczająca

Uczeń:

dostateczna

Uczeń:

dobra

Uczeń:

bardzo dobra

Uczeń:

§ omawia zabezpieczenia ciała przed skutkami nadmiernego promieniowania słonecznego,

§ wyjaśnia, co to jest zdrowie,

§ omawia podstawowe zasady zachowania zdrowia,

§ podaje przykłady chorób zakaźnych człowieka i dróg, którymi atakują organizm,

§ omawia podstawowe sposoby zapobiegania chorobom zakaźnym,

§ wymienia sytuacje, w których należy powiedzieć nie,

§ wskazuje sposoby odmawiania picia alkoholu i palenia tytoniu.

§ uzasadnia, dlaczego przed zastosowaniem leku trzeba zwrócić się o poradę lekarską,

§ wyjaśnia, co to jest uzależnienie.

pogryzienia przez zwierzę,

§ podaje przykłady wyrażania pozytywnych uczuć za pomocą gestów i mowy ciała,

§ wskazuje przykłady chorób bakteryjnych
i wirusowych,

§ wskazuje przykłady zwierząt – pasożytów człowieka,

§ wyjaśnia zasadę działania szczepionki,

§ wyjaśnia termin „dezynfekcja” i określa znaczenie tego zabiegu
w zapobieganiu chorobom zakaźnym,

§ uzasadnia konieczność zachowania postawy antyalkoholowej i antynikotynowej,

§ uzasadnia, że znajomości zawarte przez internet mogą być niebezpieczne.

§ podaje podstawowe sposoby leczenia chorób bakteryjnych, wirusowych
i pasożytniczych,

§ omawia skutki działania alkoholu i nikotyny na organizm człowieka,

§ wskazuje możliwości zachowań asertywnych wobec presji otoczenia.

Dział 7. Sposoby życia organizmów

§ wymienia podstawowe czynności życiowe organizmów,

§ wymienia sposoby odżywiania się organizmów, ze wskazaniem, u których grup organizmów występują,

§ podaje przykłady roślinożerców
i mięsożerców
z najbliższego otoczenia,

§ wyjaśnia, co jest celem oddychania,

§ podaje przykłady zwierząt oddychających płucami
i skrzelami,

§ wyjaśnia, co jest celem rozmnażania się,

§ podaje przykłady gatunków organizmów żyjących w najbliższym otoczeniu,

§ podaje, że wszystkie organizmy zbudowane są z komórek,

§ wymienia czynności życiowe organizmów,

§ podaje przykłady organów roślinnych i zwierzęcych.

§ wskazuje, w jaki sposób jego organizm wykonuje czynności życiowe,

§ porównuje odżywianie się samożywne i cudzożywne,

§ uzasadnia, dlaczego należy chronić lasy,

§ na dowolnie wybranych przykładach – ptaka i ssaka roślinożernego oraz ptaka i ssaka mięsożernego – wskazuje ich przystosowania do zdobywania pokarmu,

§ uzasadnia, że wszystkie organizmy muszą oddychać,

§ określa, jaka jest istota rozmnażania płciowego,

§ omawia budowę komórki roślinnej i zwierzęcej,

§ porównuje sposoby odżywiania się i oddychania roślin.

§ wyjaśnia na przykładach, na czym polega pobudliwość,

§ omawia przebieg fotosyn-tezy, z uwzględnieniem roli chlorofilu,

§ charakteryzuje płynożerców i filtratorów – ich przystosowania do zdobywania pokarmu,

§ podaje słowny zapis równania oddychania tlenowego,

§ określa sposób wykonywania wymiany gazowej przez rośliny,

§ udowadnia, że oddychanie jest związane z odżywianiem się,

§ udowadnia, że rośliny, podobnie jak zwierzęta, rozmnażają się płciowo,

§ porównuje rozmnażanie się płciowe i bezpłciowe,

§ podaje funkcje poszcze-gólnych elementów budowy komórek,

§ porównuje budowę komórki roślinnej
i zwierzęcej,

§ porównuje sposoby wydalania i rozmnażania się oraz pobudliwość roślin i zwierząt.

§ wskazuje różnice w realizacji czynności życiowych między roślinami a zwierzętami,

§ wyjaśnia znaczenie procesu fotosyntezy,

§ podaje przykłady egzotycznych roślinożerców i mięsożerców, prawidłowo określając kontynent, na którym żyją,

§ przeprowadza analogię między oddychaniem a spalaniem (np. drewna
lub węgla),

§ uzasadnia, dlaczego pewne organizmy należą do tego samego gatunku, a inne nie,

§ wymienia sposoby rozmnażania się organizmów,

§ interpretuje zależności między budową komórki
a jej funkcją,

§ omawia czynności życiowe grzybów.

KRYTERIA OCENIANIA Z PRZYRODY W KLASIE VI

Ocena
Dział 1. Różnorodność organizmów
§ podaje przykłady sposobów poruszania się organizmów, § zalicza dżdżownice i pijawki do pierścienic, a ślimaki i małże do mięczaków, § uzasadnia przynależność parzydełkowców, płazińców, nicieni, pierścienic i mięczaków do bezkręgowców, § wymienia grupy zwierząt należące do stawonogów, § rozróżnia owady i pajęczaki na podstawie liczby odnóży krocznych, § wymienia gromady kręgowców, § wskazuje na ilustracjach najważniejsze przystosowania ryb do życia w środowisku wodnym, § podaje przykłady płazów bezogonowych i ogoniastych występujących w Polsce, § wymienia przystosowania płazów do życia w wodzie i na lądzie, § podaje charakterystyczne cechy gadów, § wymienia grupy zwierząt należące do gadów, § podaje przykłady gadów występujących w Polsce, § wskazuje przystosowania do lotu w budowie zewnętrznej ptaka, § podaje przykłady ssaków żyjących w różnych środowiskach, § wymienia cechy charakterystyczne ssaków, § wymienia wspólne cechy zwierząt, § wymienia organy roślinne i wskazuje je w roślinie, § odróżnia mchy i paprocie na podstawie budowy zewnętrznej, § krótko charakteryzuje okrytonasienne i nagonasienne, § wymienia charakterystyczne cechy roślin, § obsługuje szkolny mikroskop optyczny, § wskazuje w mikroskopie okular i obiektywy, § określa sposób poruszania się wiciowców, orzęsków i ameb, § wymienia wspólne cechy glonów, § omawia budowę i rolę owocnika grzyba kapeluszowego, § podaje przykłady chorób człowieka wywoływanych przez bakterie i wirusy.	§ wymienia podstawowe czynności życiowe organizmów i sposoby ich realizacji, § wymienia cztery królestwa organizmów, § omawia sposoby wymiany gazowej ślimaków i małży, § wymienia najważniejsze wspólne cechy stawonogów, § podaje wspólne cechy kręgowców, § wyjaśnia, co to znaczy, że ryby są zmiennocieplne, § rozróżnia na ilustracjach płazy i gady, § omawia przebieg rozmnażania się i rozwoju ptaków, § przedstawia budowę jaja ptaka, § omawia pokrycie ciała ssaków, § podaje przykłady zwierząt poruszających się różnymi sposobami, § podaje przykłady zwierząt odżywiających się różnym rodzajem pokarmu, § omawia podstawowe funkcje korzeni, łodyg, liści i kwiatów, § omawia budowę i rolę poszczególnych części mchu i organów paproci, § odróżnia rośliny nagonasienne (iglaste) od okrytonasiennych, § krótko omawia proces fotosyntezy, § wykonuje proste nietrwałe preparaty mikroskopowe, § opisuje sposób pobierania pokarmu przez pantofelka, § podaje przykłady grzybów, które nie wytwarzają owocników, § odróżnia porosty od innych organizmów, § przedstawia znaczenie bakterii i glonów w przyrodzie, § przedstawia znaczenie bakterii dla człowieka.	§ podaje przykłady rekordowo dużych roślin i zwierząt, § wymienia cechy charakterystyczne poznanych grup zwierząt, § charakteryzuje skorupiaki, pajęczaki i owady, § omawia narządy wymiany gazowej skorupiaków, pajęczaków i owadów, § podaje przykłady ryb kostnych i chrzęstnych, a także wskazuje różnice między nimi, § omawia przebieg rozmnażania się i rozwoju ryb oraz płazów, § wskazuje różnice między gadami a płazami, § wykazuje, że rozmnażanie się i rozwój gadów stanowią przystosowanie do życia na lądzie, § wyjaśnia, na czym polega stałocieplność i jakie korzyści daje zwierzętom, § podaje przykłady polskich ptaków występujących w różnych środowiskach, § omawia ochronę gatunkową ssaków w Polsce, § udowadnia, że człowiek jest ssakiem, § podaje przykłady przystosowań zwierząt do życia w różnych środowiskach, § udowadnia, że wskazany organizm należy do zwierząt, § podaje przykłady szczególnych funkcji pełnionych przez niektóre korzenie, łodygi i liście, § wskazuje elementy męskie i żeńskie w kwiecie, § podaje przykłady paprotników chronionych, § rozpoznaje widłaki i skrzypy, § uzasadnia korzyści płynące dla roślin z wytworzenia nasion i owoców, § podaje przykłady nagonasiennych rosnących w Polsce, § wyjaśnia pojęcie tkanka, § określa, które organy występują u poszczególnych grup roślin, § oblicza powiększenie obrazu w mikroskopie, § wskazuje i nazywa części mikroskopu optycznego, § określa rolę jąder komórkowych i wodniczek tętniących w funkcjonowaniu pantofelka, § wymienia i krótko charakteryzuje grupy glonów, § omawia wykorzystanie glonów przez człowieka, § wyjaśnia, co to jest strzępka, § określa rolę grzybów w przyrodzie, § omawia znaczenie drożdży i grzybów pleśniowych dla człowieka, § przedstawia budowę komórki bakterii, § podaje przykłady kształtów komórek bakterii.	§ wykonuje proste obliczenia pozwalające na porównanie masy różnych zwierząt i człowieka, § klasyfikuje pospolitych przedstawicieli bezkręgowców (okazy lub na rysunkach) do odpowiednich grup, § porównuje skorupiaki, owady i pajęczaki, § wyjaśnia zasadę działania pęcherza pławnego, § uzasadnia konieczność ochrony gatunkowej płazów i gadów, § podaje przykłady gadów kopalnych, § wskazuje przystosowania do lotu w budowie wewnętrznej ptaka, § porównuje torbacze, stekowce i łożyskowce, § przedstawia hierarchiczną strukturę budowy organizmów zwierząt, § wykazuje związek budowy z funkcją organów roślinnych, § charakteryzuje torfowce, § wykazuje zróżnicowanie roślin okrytonasiennych, § podaje przykłady tkanek roślinnych, § wykazuje, że martwe komórki odgrywają istotną rolę w funkcjonowaniu roślin, § omawia sposób działania mikroskopu optycznego, § wykazuje różnorodność organizmów jednokomórkowych, § uzasadnia, że komórki pierwotniaków to komórki zwierzęce, § wykazuje różnorodność glonów, § wyjaśnia sposób funkcjonowania porostów, § podaje, co to jest skala porostowa i do czego jest wykorzystywana, § omawia sposób odżywiania się i rozmnażania się bakterii, § omawia sposób funkcjonowania wirusów.
Dział 2. Planeta Ziemia
§ wymienia czynniki, które zadecydowały o tym, że na Ziemi rozwinęło się życie, § podaje skład powietrza atmosferycznego, § wskazuje na globusie bieguny oraz oś ziemską, § wskazuje na globusie półkule wschodnią, zachodnią, północną i południową, § odczytuje współrzędne geograficzne na globusie z dokładnością do 10°, § definiuje ruch obrotowy Ziemi, § wymienia dzień i noc jako skutek ruchu obrotowego Ziemi, § definiuje ruch obiegowy Ziemi i podaje czas jego trwania, § wymienia skutek ruchu obiegowego Ziemi – występowanie pór roku, § wymienia i wskazuje na mapie strefy oświetlenia Ziemi, § nazywa i wskazuje na globusie i mapie kontynenty i oceany, § wskazuje na mapie świata przykładową wyspę, półwysep, archipelag wysp, § podaje przykłady morskich organizmów samożywnych i cudzożywnych, § omawia przystosowania zwierząt do życia w głębinach oceanicznych, § podaje przykłady zależności pokarmowych w oceanie, § wymienia warstwy budujące Ziemię, § odróżnia metale od niemetali na podstawie ich właściwości, § podaje podział skał ze względu na ich spoistość, § podaje przykłady skał twardych, miękkich i sypkich, § wymienia jednostki masy i objętości, § wyznacza masę i objętość wybranych ciał, § nazywa bieguny magnetyczne, § wymienia oddziaływania między biegunami dwóch magnesów, § potrafi wyznaczyć bieguny magnetyczne Ziemi za pomocą igły magnetycznej, § rozróżnia pojęcie biegunów magnetycznych i geograficznych Ziemi.	§ uzasadnia, że skład powietrza atmosferycznego umożliwia życie organizmów, § wymienia rodzaje globusów i rozpoznaje je, § podaje cechy południków i równoleżników, § wyjaśnia, że na Ziemi występują strefy czasowe oraz czas urzędowy, § wymienia daty rozpoczynające pory roku, § wyjaśnia pojęcie równonoc, § podaje przykłady wpływu ruchów Ziemi na życie i pracę ludzi, § wyjaśnia pojęcia: linia brzegowa rozwinięta i nierozwinięta, § rozpoznaje linię brzegową i określa czy jest ona rozwinięta czy nie, § wymienia czynniki niezbędne do zachodzenia procesu fotosyntezy, § wyjaśnia, co to jest plankton, § podaje podstawowe cechy metali i niemetali, § omawia praktyczne zastosowanie metali, § odróżnia w praktyce skałę osadową od magmowej, § omawia znaczenie gospodarcze podstawowych surowców mineralnych, § przelicza jednostki masy i objętości, § wymienia rodzaje magnesów, § wyjaśnia pojęcie bieguny magnetyczne, § rozróżnia bieguny magnetyczne i określa je za pomocą symbolu i koloru, § wymienia przykłady znaczenia obecności ziemskiego pola magnetycznego dla niektórych zwierząt.	§ omawia czynniki, które zadecydowały o tym, że na Ziemi rozwinęło się życie, § przedstawia za pomocą diagramu skład procentowy powietrza, § wyjaśnia pojęcia: siatka geograficzna i współrzędne geograficzne, § wyjaśnia znaczenie utworzenia stref czasowych oraz uzasadnia wprowadzenie w niektórych państwach czasu urzędowego, § posługuje się pojęciami: zwrotnik Raka, zwrotnik Koziorożca, koła podbiegunowe oraz wskazuje je na globusie, § charakteryzuje poszczególne strefy oświetlenia Ziemi, § wyjaśnia pojecie wszechocean, § wyjaśnia pojęcia: wyspa, półwysep, przylądek, zatoka i cieśnina, § omawia przystosowania organizmów do życia w strefie przybrzeżnej i toni wodnej, § układa prosty łańcuch pokarmowy występujący w głębinach oceanicznych, § charakteryzuje warstwy budujące Ziemię, § uzasadnia określenie: pierwiastki główne budujące skorupę ziemską, § podaje różnice miedzy skałą, a minerałem, § wyjaśnia pojęcie surowce mineralne, § wyjaśnia pojęcia: masa, objętość i gęstość, § podaje przykłady zastosowania elektromagnesów, § wyjaśnia, co pokazuje igła magnetyczna.	§ uzasadnia, że globus jest odpowiednim modelem naszej planety, § podaje argumenty uzasadniające, dlaczego na innych planetach Układu Słonecznego nie rozwinęło się życie, § odczytuje współrzędne geograficzne na różnych mapach, § wyjaśnia zjawisko powstawania dnia i nocy, § posługuje się strefami czasowymi, przy podawaniu godziny w różnych rejonach świata, § rysuje rysunki przedstawiające położenie Ziemi w stosunku do Słońca w dniach rozpoczynających pory roku, § wyjaśnia przyczyny różnic w oświetleniu różnych obszarów Ziemi, § opisuje budowę dna oceanicznego, definiując równocześnie następujące pojęcia: szelf, stok kontynentalny i rów oceaniczny, § wyjaśnia różnice w sposobie odżywiania się fitoplanktonu i zooplanktonu, § porównuje warunki panujące w poszczególnych strefach życia w morzu, § formułuje wnioski z doświadczeń, § omawia różne sposoby powstawania skał, § podaje przykłady skał magmowych, osadowych i przeobrażonych, § podaje podział surowców mineralnych i przykład surowca należącego do danej grupy, § oblicza gęstość substancji, znając jej masę i objętość, § opisuje zasadę działania elektromagnesu, § rysuje linie pola magnetycznego wokół magnesów, § buduje własną igłę magnetyczną, § opisuje powstawanie zorzy polarnej.
Dział 3. Nasz świat
§ wskazuje na globusie, i mapie świata poszczególne kontynenty, § wskazuje i odczytuje z mapy nazwy większych wysp, półwyspów, cieśnin wokół kontynentów oraz mórz i oceanów je oblewających, określa, czy linia brzegowa kontynentów lub ich części jest rozwinięta, czy nierozwinięta, § wymienia czynniki, od których zależy występowanie stref klimatycznych na Ziemi, § wskazuje na mapie świata obszary występowania wilgotnych lasów równikowych, § podaje przykłady organizmów żyjących w wilgotnym lesie równikowym, § podaje nazwy obszarów trawiastych różnych kontynentów i wskazuje je na mapie, § podaje przykłady organizmów zamieszkujących obszary trawiaste, § wskazuje obszary pustynne na mapie świata, § podaje przykłady organizmów zamieszkujących pustynie, § wskazuje na mapie obszar basenu Morza Śródziemnego, § wymienia ważniejsze miasta leżące w rejonie Morza Śródziemnego, § wskazuje na mapie świata obszary porośnięte tajgą oraz tundrą, § podaje przykłady organizmów zamieszkujących tajgę i tundrę, § wskazuje na mapie świata obszary zaliczane do strefy okołobiegunowej, § podaje przykłady organizmów zamieszkujących obszary polarne, § wskazuje Japonię na mapie świata i wymienia jej stolicę, § wskazuje Hawaje na mapie świata, § opisuje położenie Hawajów, w stosunku do kontynentów, § wymienia nazwy wybranych parków narodowych i wskazuje ich położenie na mapie.	§ wymienia i wskazuje na mapie większe krainy geograficzne oraz rzeki i jeziora na kontynentach, omawia granice między kontynentami, wskazuje je na mapie, § podaje wielkości powierzchni kontynentów, § wymienia przykładowe państwa na omawianym kontynencie, § wskazuje na mapie i krótko charakteryzuje poszczególne strefy klimatyczne świata, § wymienia cechy klimatu strefy równikowej, § prezentuje prostą zależność pokarmową występującą w wilgotnym lesie równikowym, § wymienia charakterystyczne cechy klimatu sawann i klimatu stepów, § omawia przystosowania organizmów do życia wśród traw § prezentuje prostą zależność pokarmową występującą na obszarze trawiastym, § wymienia cechy klimatu obszarów pustynnych na podstawie interpretacji wykresu klimatycznego, § omawia przystosowania organizmów do życia na pustyni, § wyjaśnia pojęcie makia, § wyjaśnia, dlaczego rejon basenu Morza Śródziemnego jest atrakcyjny dla turystów, § wymienia, na podstawie interpretacji wykresu klimatycznego, cechy klimatu umiarkowanego chłodnego oraz cechy klimatu strefy okołobiegunowej, § omawia przystosowania organizmów do życia w tajdze i tundrze, § podaje cechy klimatu obszarów położonych w strefie okołobiegunowej na podstawie interpretacji wykresu klimatycznego, § wskazuje przystosowania organizmów do życia na obszarach Arktyki i Antarktydy, § opisuje sposoby zabezpieczania się przed skutkami trzęsień Ziemi, § wymienia charakterystyczne zwyczaje Japończyków, § wymienia charakterystyczne symbole Japonii, § wyjaśnia, dlaczego Hawaje nazywamy rajem dla turystów, § charakteryzuje zasoby najstarszego parku narodowego – Yellowstone.	§ charakteryzuje na podstawie mapy ukształtowanie powierzchni kontynentów, § charakteryzuje wody lądowe poszczególnych kontynentów, § odczytuje z mapy współrzędne skrajnych punktów na kontynentach, § charakteryzuje dany kontynent na podstawie map tematycznych z atlasu do przyrody, § wyjaśnia pojęcia: relikt i endemit, § podaje przykłady osobliwości występujących w Australii, w tym reliktów i endemitów, § charakteryzuje klimat Antarktydy, § wyjaśnia, dlaczego Antarktyda jest kontynentem pokoju, i jakie jest znaczenie Układu Antarktycznego, § omawia klimat i roślinność poszczególnych stref klimatycznych świata, § przedstawia piętra lasu równikowego, § interpretuje dane dotyczące średnich miesięcznych opadów i temperatury powietrza przestawione na wykresie, § wyjaśnia, dlaczego obecnie obszary trawiaste są nazywane spichlerzem świata, § rozpoznaje na ilustracjach i nazywa rodzaje pustyń, § analizuje wykresy klimatyczne i charakteryzuje klimat śródziemnomorski, § wyjaśnia, jakie zmiany zaszły w roślinności regionu śródziemnomorskiego na przestrzeni wieków, § wyjaśnia pojęcie wieloletnia zmarzlina, § wykazuje różnorodność organizmów zamieszkujących obszary Arktyki i Antarktydy, § opisuje warunki geograficzne występujące w Japonii, § wyjaśnia pojęcie gęstość zaludnienia, § wyjaśnia przyczyny występowania trzęsień Ziemi, § charakteryzuje klimat Hawajów, § wyszukuje informacje, z różnych źródeł dotyczące wulkanów, § charakteryzuje krajobrazy wybranych parków narodowych i wymienia niektóre organizmy chronione w parkach narodowych.	§ omawia rozmieszczenie ludności na kontynentach, § podaje przykłady obszarów o małej i dużej gęstości zaludnienia, § podaje przyczyny nierównomiernego zaludnienia, § podaje przyczyny zmniejszania się powierzchni lasów Amazonii, § ocenia skutki dewastacji lasów równikowych, § wyjaśnia przyczyny występowania w Australii reliktów i endemitów, § wyjaśnia, dlaczego Antarktyda jest najzimniejszym kontynentem na Ziemi, § charakteryzuje faunę i florę Antarktydy, § uzasadnia symetryczność występowania stref klimatycznych, § wyjaśnia, dlaczego wraz ze zmianą klimatu zmienia się roślinność, § opisuje klimat wilgotnych lasów równikowych i związane z nim warunki życia organizmów, § prezentuje bogactwo roślin i zwierząt żyjących w wilgotnych lasach równikowych różnych kontynentów, § opisuje klimat obszarów trawiastych – sawann i stepów oraz związane z nim warunki życia organizmów, § prezentuje różnorodność organizmów żyjących na obszarach trawiastych różnych kontynentów, § opisuje klimat pustyń i związane z nim warunki życia organizmów, § ocenia zmiany krajobrazu naturalnego w basenie Morza Śródziemnego w kontekście szybkiego rozwoju turystyki powodującego zagrożenie dla środowiska, § opisuje klimat umiar-kowany chłodny i zwią-zane z nim warunki życia organizmów w tajdze, § opisuje klimat strefy okołobiegunowej i związane z nim warunki życia w tundrze, § wyjaśnia dlaczego w tundrze nie mogą rosnąć drzewa, § charakteryzuje warunki życia na obszarach okołobiegunowych, § potrafi znaleźć argumenty dotyczące opinii, że Japonia jest krajem tradycji i nowoczesności, § wyjaśnia przyczyny wybuchów wulkanów oraz proces erupcji wulkanicznej, § ocenia skutki wybuchów wulkanów na świecie, § uzasadnia znaczenie parków narodowych w zachowaniu różnorodności biologicznej.
Dział 4. Ziemia we wszechświecie
§ wymienia planety Układu Słonecznego, § wymienia przyczyny powstawania zaćmienia Słońca, § wskazuje na schemacie układ planet, § omawia wybraną planetę Układu Słonecznego, § wyjaśnia, że Księżyc nie świeci, a jedynie odbija promienie słoneczne, § uzasadnia, że w dzień światło innych gwiazd jest niewidoczne ze względu na światło Słońca, § podaje powody, dla których ludzie chcą poznawać kosmos.	§ opisuje hipotezę dotycząca powstania Układu Słonecznego, § wymienia cechy klimatu wybranej planety i wyjaśnia, dlaczego nie rozwinęło się na niej życie, § wskazuje, że Księżyc jest jedynym naturalnym satelitą Ziemi, § wymienia nazwiska astronautów, którzy jako pierwsi stanęli na powierzchni Księżyca, § wymienia nazwy przykładowych gwiazdozbiorów, § wyjaśnia pojęcie spadająca gwiazda, § podaje cechy komet i meteorów, § wymienia nazwy przyrządów służących do badania kosmosu i określa ich zastosowanie, § wymienia ważne wydarzenia związane z podbojem kosmosu.	§ uzasadnia, że dzięki Słońcu może istnieć życie na Ziemi, § charakteryzuje trzy wybrane planety Układu Słonecznego, § wymienia planety zaliczane do gazowych olbrzymów i uzasadnia swój wybór, § opisuje cechy fizyczne Księżyca, § wymienia nazwy gwiazdozbiorów zodiakalnych i wyjaśnia przyczynę ich powstania, § wyjaśnia, dlaczego światło różnych gwiazd różni się od siebie, § szereguje chronologicznie wydarzenia związane z podbojem kosmosu.	§ wymienia cechy fizyczne budowy Układu Słonecznego § rysuje schemat zaćmienia Słońca, § porównuje cechy klimatu wybranej planety i Ziemi oraz wyjaśnia, dlaczego panują na niej warunki niesprzyjające istnieniu życia, § wyjaśnia powstawanie poszczególnych faz Księżyca, § odnajduje na mapie nieba Wielką i Małą Niedźwiedzicę, § wymienia powody, dla których ludzie wysyłają w kosmos promy kosmiczne.
Dział 5. Osiągnięcia człowieka
§ wymienia najdawniejsze odkrycia geograficzne, które przyczyniły się do zmiany sposobu myślenia o Ziemi, § podaje najważniejsze fakty dotyczące wypraw Kolumba i Magellana, § wymienia nazwy prostych narzędzi stosowanych przez ludzi pierwotnych i surowców z których były wykonane, § opisuje sposoby wytwarzania pierwszych naczyń używanych przez człowieka, § podaje przykłady mechanizacji i automatyzacji w życiu codziennym, § wymienia etapy rozwoju przemysłu, § wymienia środki transportu wodne, lądowe i powietrzne, § rozróżnia ciała ze względu na przewodnictwo elektryczne, § wymienia nazwę urządzenia, w którym wytwarza się prąd elektryczny, § wymienia przykłady wykorzystania prądu elektrycznego w codziennym życiu, § wymienia nieodnawialne i odnawialne źródła energii, § wymienia składniki sieci telekomunikacyjnej, § wymienia zasady profilaktyki chorób układu krążenia, § łączy dokonania z nazwiskami co najmniej pięciu sławnych Polaków.	§ wymienia nazwiska dwóch Polaków, którzy przyczynili się do poznawania „białych plam na Ziemi”, § przedstawia przełomowe wydarzenia w dziejach ludzkości, § sytuuje w czasie etapy rozwoju przemysłu, § omawia wybrane środki transportu, § podaje przykłady ciał, które można naelektryzować, § wymienia przykłady przewodników prądu i izolatorów, § opisuje za pomocą symboli elementy prostego obwodu elektrycznego, § wymienia warunki przepływu prądu elektrycznego w obwodzie, § omawia sposoby wykorzystania odnawialnych i nieodnawialnych źródeł energii, § uzasadnia wady i zalety szybkiego dostępu do wiadomości, § wymienia najważniejsze odkrycia w dziedzinie zwalczania chorób zakaźnych, wymienia autorów tych odkryć oraz określa, kiedy miały miejsce, § prezentuje sylwetki wybranych sławnych Polaków.	§ ocenia znaczenie podróży Kolumba i Magellana dla rozwoju myśli geograficznej, § podaje informacje o zdobywcach biegunów ziemskich, podaje ich nazwiska, § wyjaśnia znaczenie opanowania metod posługiwania się ogniem, § łączy początek rewolucji przemysłowej ze skonstruowaniem maszyny parowej, § charakteryzuje etapy rozwoju przemysłu, § wskazuje na zależność rozwoju środków transportu od rodzaju stosowanego napędu, § buduje prosty obwód elektryczny, § wyjaśnia pojęcia: przewodnik i izolator, § wymienia niebezpieczeństwa związane z nieumiejętnym korzystaniem z urządzeń elektrycznych, § podaje zalety i wady wykorzystania odnawialnych i nieodnawialnych źródeł energii, § podaje przyczyny poszukiwania nowych źródeł energii, § opisuje budowę wybranych środków przekazu informacji, § wyjaśnia, na czym polega miażdżyca, § podaje przykłady narządów, które można przeszczepiać człowiekowi, § kojarzy nazwiska sławnych Polaków z dziedziną wiedzy i okresem działalności.	§ ocenia znaczenie odkryć geograficznych dla rozwoju świata § wyjaśnia znaczenie przełomowych odkryć dla rozwoju ludzkości, § omawia skutki społeczne rewolucji przemysłowej i naukowo-technicznej, § przedstawia historyczny rozwój środków transportu, § interpretuje moc urządzeń elektrycznych jako wielkość fizyczną charakteryzującą odbiornik energii elektrycznej, § wyjaśnia zasadę działania kuchenki elektrycznej lub żarówki, § porównuje zalety i wady wykorzystania odnawialnych i nieodnawialnych źródeł energii, § wyjaśnia zasadę działania środków przekazu informacji (telefonu, radia, telewizora, komputera), § wyjaśnia istotę chorób nowotworowych, § przedstawia znaczenie różnych dokonań dla rozwoju nauki,
Dział 6. Problemy współczesności
§ wyjaśnia pojęcie zanieczyszczenia antropogeniczne, § wskazuje na wybranych przykładach swojej okolicy źródła zanieczyszczenia wody, gleby i powietrza, § wymienia czynniki kształtujące klimat, § odróżnia czynniki naturalne kształtujące klimat od antropogenicznych, § określa różnicę między niedożywieniem a głodem, § podaje przykłady chorób zakaźnych i pasożytniczych dotykających bardzo dużą liczbę ludzi, § podaje przykłady codziennych działań ludzi, które mogą przyczynić się do ochrony środowiska.	§ wymienia różne rodzaje zanieczyszczeń środowiska i podaje ich źródła, § określa swoją rolę w ochronie środowiska przyrodniczego, § wymienia gazy cieplarniane i podaje ich źródła, § wskazuje obszary świata, w których problem niedożywienia i głodu dotyka największy odsetek ludności, § wymienia trzy agendy ONZ i określa ich główne zadania, § podaje przykłady polskich organizacji charytatywnych i zakres ich działalności.	§ wyjaśnia, w jaki sposób zanieczyszczenia gazowe, ciekłe i stałe wpływają na środowisko, § proponuje sposoby wyeliminowania źródeł zanieczyszczających środowisko w najbliższej okolicy, § dostrzega korelację między efektem cieplarnianym i życiem na Ziemi, § przedstawia sposoby ograniczania emisji gazów cieplarnianych do atmosfery, § omawia sposoby zakażenia HIV, § wymienia odnawialne źródła energii i uzasadnia celowość ich poszukiwania.	§ omawia mechanizm powstawania kwaśnych opadów i ich wpływ na środowisko, § omawia mechanizm powstawania efektu cieplarnianego, § przedstawia przypuszczalne skutki globalnego ocieplenia, § wymienia główne przyczyny głodu i niedożywienia, § przedstawia ideę rozwoju zrównoważonego.

Ocena

Dopuszczająca

Uczeń:

dostateczna

Uczeń:

dobra

Uczeń:

bardzo dobra

Uczeń:

Dział 1. Różnorodność organizmów

§ podaje przykłady sposobów poruszania się organizmów,

§ zalicza dżdżownice i pijawki do pierścienic, a ślimaki i małże do mięczaków,

§ uzasadnia przynależność parzydełkowców, płazińców, nicieni, pierścienic i mięczaków do bezkręgowców,

§ wymienia grupy zwierząt należące do stawonogów,

§ rozróżnia owady i pajęczaki na podstawie liczby odnóży krocznych,

§ wymienia gromady kręgowców,

§ wskazuje na ilustracjach najważniejsze przystosowania ryb do życia w środowisku wodnym,

§ podaje przykłady płazów bezogonowych i ogoniastych występujących w Polsce,

§ wymienia przystosowania płazów do życia w wodzie i na lądzie,

§ podaje charakterystyczne cechy gadów,

§ wymienia grupy zwierząt należące do gadów,

§ podaje przykłady gadów występujących w Polsce,

§ wskazuje przystosowania do lotu w budowie zewnętrznej ptaka,

§ podaje przykłady ssaków żyjących w różnych środowiskach,

§ wymienia cechy charakterystyczne ssaków,

§ wymienia wspólne cechy zwierząt,

§ wymienia organy roślinne i wskazuje je w roślinie,

§ odróżnia mchy i paprocie na podstawie budowy zewnętrznej,

§ krótko charakteryzuje okrytonasienne i nagonasienne,

§ wymienia charakterystyczne cechy roślin,

§ obsługuje szkolny mikroskop optyczny,

§ wskazuje w mikroskopie okular i obiektywy,

§ określa sposób poruszania się wiciowców, orzęsków i ameb,

§ wymienia wspólne cechy glonów,

§ omawia budowę i rolę owocnika grzyba kapeluszowego,

§ podaje przykłady chorób człowieka wywoływanych przez bakterie i wirusy.

§ wymienia podstawowe czynności życiowe organizmów i sposoby ich realizacji,

§ wymienia cztery królestwa organizmów,

§ omawia sposoby wymiany gazowej ślimaków i małży,

§ wymienia najważniejsze wspólne cechy stawonogów,

§ podaje wspólne cechy kręgowców,

§ wyjaśnia, co to znaczy, że ryby są zmiennocieplne,

§ rozróżnia na ilustracjach płazy i gady,

§ omawia przebieg rozmnażania się i rozwoju ptaków,

§ przedstawia budowę jaja ptaka,

§ omawia pokrycie ciała ssaków,

§ podaje przykłady zwierząt poruszających się różnymi sposobami,

§ podaje przykłady zwierząt odżywiających się różnym rodzajem pokarmu,

§ omawia podstawowe funkcje korzeni, łodyg, liści i kwiatów,

§ omawia budowę i rolę poszczególnych części mchu i organów paproci,

§ odróżnia rośliny nagonasienne (iglaste) od okrytonasiennych,

§ krótko omawia proces fotosyntezy,

§ wykonuje proste nietrwałe preparaty mikroskopowe,

§ opisuje sposób pobierania pokarmu przez pantofelka,

§ podaje przykłady grzybów, które nie wytwarzają owocników,

§ odróżnia porosty od innych organizmów,

§ przedstawia znaczenie bakterii i glonów w przyrodzie,

§ przedstawia znaczenie bakterii dla człowieka.

§ podaje przykłady rekordowo dużych roślin i zwierząt,

§ wymienia cechy charakterystyczne poznanych grup zwierząt,

§ charakteryzuje skorupiaki, pajęczaki i owady,

§ omawia narządy wymiany gazowej skorupiaków, pajęczaków i owadów,

§ podaje przykłady ryb kostnych i chrzęstnych, a także wskazuje różnice między nimi,

§ omawia przebieg rozmnażania się i rozwoju ryb oraz płazów,

§ wskazuje różnice między gadami a płazami,

§ wykazuje, że rozmnażanie się i rozwój gadów stanowią przystosowanie do życia na lądzie,

§ wyjaśnia, na czym polega stałocieplność i jakie korzyści daje zwierzętom,

§ podaje przykłady polskich ptaków występujących w różnych środowiskach,

§ omawia ochronę gatunkową ssaków w Polsce,

§ udowadnia, że człowiek jest ssakiem,

§ podaje przykłady przystosowań zwierząt do życia w różnych środowiskach,

§ udowadnia, że wskazany organizm należy do zwierząt,

§ podaje przykłady szczególnych funkcji pełnionych przez niektóre korzenie, łodygi i liście,

§ wskazuje elementy męskie i żeńskie w kwiecie,

§ podaje przykłady paprotników chronionych,

§ rozpoznaje widłaki i skrzypy,

§ uzasadnia korzyści płynące dla roślin z wytworzenia nasion i owoców,

§ podaje przykłady nagonasiennych rosnących w Polsce,

§ wyjaśnia pojęcie tkanka,

§ określa, które organy występują u poszczególnych grup roślin,

§ oblicza powiększenie obrazu w mikroskopie,

§ wskazuje i nazywa części mikroskopu optycznego,

§ określa rolę jąder komórkowych i wodniczek tętniących w funkcjonowaniu pantofelka,

§ wymienia i krótko charakteryzuje grupy glonów,

§ omawia wykorzystanie glonów przez człowieka,

§ wyjaśnia, co to jest strzępka,

§ określa rolę grzybów w przyrodzie,

§ omawia znaczenie drożdży i grzybów pleśniowych dla człowieka,

§ przedstawia budowę komórki bakterii,

§ podaje przykłady kształtów komórek bakterii.

§ wykonuje proste obliczenia pozwalające na porównanie masy różnych zwierząt i człowieka,

§ klasyfikuje pospolitych przedstawicieli bezkręgowców (okazy lub na rysunkach) do odpowiednich grup,

§ porównuje skorupiaki, owady i pajęczaki,

§ wyjaśnia zasadę działania pęcherza pławnego,

§ uzasadnia konieczność ochrony gatunkowej płazów i gadów,

§ podaje przykłady gadów kopalnych,

§ wskazuje przystosowania do lotu w budowie wewnętrznej ptaka,

§ porównuje torbacze, stekowce i łożyskowce,

§ przedstawia hierarchiczną strukturę budowy organizmów zwierząt,

§ wykazuje związek budowy z funkcją organów roślinnych,

§ charakteryzuje torfowce,

§ wykazuje zróżnicowanie roślin okrytonasiennych,

§ podaje przykłady tkanek roślinnych,

§ wykazuje, że martwe komórki odgrywają istotną rolę w funkcjonowaniu roślin,

§ omawia sposób działania mikroskopu optycznego,

§ wykazuje różnorodność organizmów jednokomórkowych,

§ uzasadnia, że komórki pierwotniaków to komórki zwierzęce,

§ wykazuje różnorodność glonów,

§ wyjaśnia sposób funkcjonowania porostów,

§ podaje, co to jest skala porostowa i do czego jest wykorzystywana,

§ omawia sposób odżywiania się i rozmnażania się bakterii,

§ omawia sposób funkcjonowania wirusów.

Dział 2. Planeta Ziemia

§ wymienia czynniki, które zadecydowały o tym, że na Ziemi rozwinęło się życie,

§ podaje skład powietrza atmosferycznego,

§ wskazuje na globusie bieguny oraz oś ziemską,

§ wskazuje na globusie półkule wschodnią, zachodnią, północną i południową,

§ odczytuje współrzędne geograficzne na globusie z dokładnością do 10°,

§ definiuje ruch obrotowy Ziemi,

§ wymienia dzień i noc jako skutek ruchu obrotowego Ziemi,

§ definiuje ruch obiegowy Ziemi i podaje czas jego trwania,

§ wymienia skutek ruchu obiegowego Ziemi – występowanie pór roku,

§ wymienia i wskazuje na mapie strefy oświetlenia Ziemi,

§ nazywa i wskazuje na globusie i mapie kontynenty i oceany,

§ wskazuje na mapie świata przykładową wyspę, półwysep, archipelag wysp,

§ podaje przykłady morskich organizmów samożywnych i cudzożywnych,

§ omawia przystosowania zwierząt do życia w głębinach oceanicznych,

§ podaje przykłady zależności pokarmowych w oceanie,

§ wymienia warstwy budujące Ziemię,

§ odróżnia metale od niemetali na podstawie ich właściwości,

§ podaje podział skał ze względu na ich spoistość,

§ podaje przykłady skał twardych, miękkich i sypkich,

§ wymienia jednostki masy i objętości,

§ wyznacza masę i objętość wybranych ciał,

§ nazywa bieguny magnetyczne,

§ wymienia oddziaływania między biegunami dwóch magnesów,

§ potrafi wyznaczyć bieguny magnetyczne Ziemi za pomocą igły magnetycznej,

§ rozróżnia pojęcie biegunów magnetycznych i geograficznych Ziemi.

§ uzasadnia, że skład powietrza atmosferycznego umożliwia życie organizmów,

§ wymienia rodzaje globusów i rozpoznaje je,

§ podaje cechy południków i równoleżników,

§ wyjaśnia, że na Ziemi występują strefy czasowe oraz czas urzędowy,

§ wymienia daty rozpoczynające pory roku,

§ wyjaśnia pojęcie równonoc,

§ podaje przykłady wpływu ruchów Ziemi na życie i pracę ludzi,

§ wyjaśnia pojęcia: linia brzegowa rozwinięta i nierozwinięta,

§ rozpoznaje linię brzegową i określa czy jest ona rozwinięta czy nie,

§ wymienia czynniki niezbędne do zachodzenia procesu fotosyntezy,

§ wyjaśnia, co to jest plankton,

§ podaje podstawowe cechy metali i niemetali,

§ omawia praktyczne zastosowanie metali,

§ odróżnia w praktyce skałę osadową od magmowej,

§ omawia znaczenie gospodarcze podstawowych surowców mineralnych,

§ przelicza jednostki masy i objętości,

§ wymienia rodzaje magnesów,

§ wyjaśnia pojęcie bieguny magnetyczne,

§ rozróżnia bieguny magnetyczne i określa je za pomocą symbolu i koloru,

§ wymienia przykłady znaczenia obecności ziemskiego pola magnetycznego dla niektórych zwierząt.

§ omawia czynniki, które zadecydowały o tym, że na Ziemi rozwinęło się życie,

§ przedstawia za pomocą diagramu skład procentowy powietrza,

§ wyjaśnia pojęcia: siatka geograficzna i współrzędne geograficzne,

§ wyjaśnia znaczenie utworzenia stref czasowych oraz uzasadnia wprowadzenie w niektórych państwach czasu urzędowego,

§ posługuje się pojęciami: zwrotnik Raka, zwrotnik Koziorożca, koła podbiegunowe oraz wskazuje je na globusie,

§ charakteryzuje poszczególne strefy oświetlenia Ziemi,

§ wyjaśnia pojecie wszechocean,

§ wyjaśnia pojęcia: wyspa, półwysep, przylądek, zatoka i cieśnina,

§ omawia przystosowania organizmów do życia w strefie przybrzeżnej i toni wodnej,

§ układa prosty łańcuch pokarmowy występujący w głębinach oceanicznych,

§ charakteryzuje warstwy budujące Ziemię,

§ uzasadnia określenie: pierwiastki główne budujące skorupę ziemską,

§ podaje różnice miedzy skałą, a minerałem,

§ wyjaśnia pojęcie surowce mineralne,

§ wyjaśnia pojęcia: masa, objętość i gęstość,

§ podaje przykłady zastosowania elektromagnesów,

§ wyjaśnia, co pokazuje igła magnetyczna.

§ uzasadnia, że globus jest odpowiednim modelem naszej planety,

§ podaje argumenty uzasadniające, dlaczego na innych planetach Układu Słonecznego nie rozwinęło się życie,

§ odczytuje współrzędne geograficzne na różnych mapach,

§ wyjaśnia zjawisko powstawania dnia i nocy,

§ posługuje się strefami czasowymi, przy podawaniu godziny w różnych rejonach świata,

§ rysuje rysunki przedstawiające położenie Ziemi w stosunku do Słońca w dniach rozpoczynających pory roku,

§ wyjaśnia przyczyny różnic w oświetleniu różnych obszarów Ziemi,

§ opisuje budowę dna oceanicznego, definiując równocześnie następujące pojęcia: szelf, stok kontynentalny i rów oceaniczny,

§ wyjaśnia różnice w sposobie odżywiania się fitoplanktonu i zooplanktonu,

§ porównuje warunki panujące w poszczególnych strefach życia w morzu,

§ formułuje wnioski z doświadczeń,

§ omawia różne sposoby powstawania skał,

§ podaje przykłady skał magmowych, osadowych i przeobrażonych,

§ podaje podział surowców mineralnych i przykład surowca należącego do danej grupy,

§ oblicza gęstość substancji, znając jej masę i objętość,

§ opisuje zasadę działania elektromagnesu,

§ rysuje linie pola magnetycznego wokół magnesów,

§ buduje własną igłę magnetyczną,

§ opisuje powstawanie zorzy polarnej.

Dział 3. Nasz świat

§ wskazuje na globusie, i mapie świata poszczególne kontynenty,

§ wskazuje i odczytuje z mapy nazwy większych wysp, półwyspów, cieśnin wokół kontynentów oraz mórz i oceanów je oblewających, określa, czy linia brzegowa kontynentów lub ich części jest rozwinięta, czy nierozwinięta,

§ wymienia czynniki, od których zależy występowanie stref klimatycznych na Ziemi,

§ wskazuje na mapie świata obszary występowania wilgotnych lasów równikowych,

§ podaje przykłady organizmów żyjących w wilgotnym lesie równikowym,

§ podaje nazwy obszarów trawiastych różnych kontynentów i wskazuje je na mapie,

§ podaje przykłady organizmów zamieszkujących obszary trawiaste,

§ wskazuje obszary pustynne na mapie świata,

§ podaje przykłady organizmów zamieszkujących pustynie,

§ wskazuje na mapie obszar basenu Morza Śródziemnego,

§ wymienia ważniejsze miasta leżące w rejonie Morza Śródziemnego,

§ wskazuje na mapie świata obszary porośnięte tajgą oraz tundrą,

§ podaje przykłady organizmów zamieszkujących tajgę i tundrę,

§ wskazuje na mapie świata obszary zaliczane do strefy okołobiegunowej,

§ podaje przykłady organizmów zamieszkujących obszary polarne,

§ wskazuje Japonię na mapie świata i wymienia jej stolicę,

§ wskazuje Hawaje na mapie świata,

§ opisuje położenie Hawajów, w stosunku do kontynentów,

§ wymienia nazwy wybranych parków narodowych i wskazuje ich położenie na mapie.

§ wymienia i wskazuje na mapie większe krainy geograficzne oraz rzeki i jeziora na kontynentach, omawia granice między kontynentami, wskazuje je na mapie,

§ podaje wielkości powierzchni kontynentów,

§ wymienia przykładowe państwa na omawianym kontynencie,

§ wskazuje na mapie i krótko charakteryzuje poszczególne strefy klimatyczne świata,

§ wymienia cechy klimatu strefy równikowej,

§ prezentuje prostą zależność pokarmową występującą w wilgotnym lesie równikowym,

§ wymienia charakterystyczne cechy klimatu sawann i klimatu stepów,

§ omawia przystosowania organizmów do życia wśród traw

§ prezentuje prostą zależność pokarmową występującą na obszarze trawiastym,

§ wymienia cechy klimatu obszarów pustynnych na podstawie interpretacji wykresu klimatycznego,

§ omawia przystosowania organizmów do życia na pustyni,

§ wyjaśnia pojęcie makia,

§ wyjaśnia, dlaczego rejon basenu Morza Śródziemnego jest atrakcyjny dla turystów,

§ wymienia, na podstawie interpretacji wykresu klimatycznego, cechy klimatu umiarkowanego chłodnego oraz cechy klimatu strefy okołobiegunowej,

§ omawia przystosowania organizmów do życia w tajdze i tundrze,

§ podaje cechy klimatu obszarów położonych w strefie okołobiegunowej na podstawie interpretacji wykresu klimatycznego,

§ wskazuje przystosowania organizmów do życia na obszarach Arktyki i Antarktydy,

§ opisuje sposoby zabezpieczania się przed skutkami trzęsień Ziemi,

§ wymienia charakterystyczne zwyczaje Japończyków,

§ wymienia charakterystyczne symbole Japonii,

§ wyjaśnia, dlaczego Hawaje nazywamy rajem dla turystów,

§ charakteryzuje zasoby najstarszego parku narodowego – Yellowstone.

§ charakteryzuje na podstawie mapy ukształtowanie powierzchni kontynentów,

§ charakteryzuje wody lądowe poszczególnych kontynentów,

§ odczytuje z mapy współrzędne skrajnych punktów na kontynentach,

§ charakteryzuje dany kontynent na podstawie map tematycznych z atlasu do przyrody,

§ wyjaśnia pojęcia: relikt i endemit,

§ podaje przykłady osobliwości występujących w Australii, w tym reliktów i endemitów,

§ charakteryzuje klimat Antarktydy,

§ wyjaśnia, dlaczego Antarktyda jest kontynentem pokoju, i jakie jest znaczenie Układu Antarktycznego,

§ omawia klimat i roślinność poszczególnych stref klimatycznych świata,

§ przedstawia piętra lasu równikowego,

§ interpretuje dane dotyczące średnich miesięcznych opadów i temperatury powietrza przestawione na wykresie,

§ wyjaśnia, dlaczego obecnie obszary trawiaste są nazywane spichlerzem świata,

§ rozpoznaje na ilustracjach i nazywa rodzaje pustyń,

§ analizuje wykresy klimatyczne i charakteryzuje klimat śródziemnomorski,

§ wyjaśnia, jakie zmiany zaszły w roślinności regionu śródziemnomorskiego na przestrzeni wieków,

§ wyjaśnia pojęcie wieloletnia zmarzlina,

§ wykazuje różnorodność organizmów zamieszkujących obszary Arktyki i Antarktydy,

§ opisuje warunki geograficzne występujące w Japonii,

§ wyjaśnia pojęcie gęstość zaludnienia,

§ wyjaśnia przyczyny występowania trzęsień Ziemi,

§ charakteryzuje klimat Hawajów,

§ wyszukuje informacje, z różnych źródeł dotyczące wulkanów,

§ charakteryzuje krajobrazy wybranych parków narodowych i wymienia niektóre organizmy chronione w parkach narodowych.

§ omawia rozmieszczenie ludności na kontynentach,

§ podaje przykłady obszarów o małej i dużej gęstości zaludnienia,

§ podaje przyczyny nierównomiernego zaludnienia,

§ podaje przyczyny zmniejszania się powierzchni lasów Amazonii,

§ ocenia skutki dewastacji lasów równikowych,

§ wyjaśnia przyczyny występowania w Australii reliktów i endemitów,

§ wyjaśnia, dlaczego Antarktyda jest najzimniejszym kontynentem na Ziemi,

§ charakteryzuje faunę i florę Antarktydy,

§ uzasadnia symetryczność występowania stref klimatycznych,

§ wyjaśnia, dlaczego wraz ze zmianą klimatu zmienia się roślinność,

§ opisuje klimat wilgotnych lasów równikowych i związane z nim warunki życia organizmów,

§ prezentuje bogactwo roślin i zwierząt żyjących w wilgotnych lasach równikowych różnych kontynentów,

§ opisuje klimat obszarów trawiastych – sawann i stepów oraz związane z nim warunki życia organizmów,

§ prezentuje różnorodność organizmów żyjących na obszarach trawiastych różnych kontynentów,

§ opisuje klimat pustyń i związane z nim warunki życia organizmów,

§ ocenia zmiany krajobrazu naturalnego w basenie Morza Śródziemnego w kontekście szybkiego rozwoju turystyki powodującego zagrożenie dla środowiska,

§ opisuje klimat umiar-kowany chłodny i zwią-zane z nim warunki życia organizmów w tajdze,

§ opisuje klimat strefy okołobiegunowej i związane z nim warunki życia w tundrze,

§ wyjaśnia dlaczego w tundrze nie mogą rosnąć drzewa,

§ charakteryzuje warunki życia na obszarach okołobiegunowych,

§ potrafi znaleźć argumenty dotyczące opinii, że Japonia jest krajem tradycji i nowoczesności,

§ wyjaśnia przyczyny wybuchów wulkanów oraz proces erupcji wulkanicznej,

§ ocenia skutki wybuchów wulkanów na świecie,

§ uzasadnia znaczenie parków narodowych w zachowaniu różnorodności biologicznej.

Dział 4. Ziemia we wszechświecie

§ wymienia planety Układu Słonecznego,

§ wymienia przyczyny powstawania zaćmienia Słońca,

§ wskazuje na schemacie układ planet,

§ omawia wybraną planetę Układu Słonecznego,

§ wyjaśnia, że Księżyc nie świeci, a jedynie odbija promienie słoneczne,

§ uzasadnia, że w dzień światło innych gwiazd jest niewidoczne ze względu na światło Słońca,

§ podaje powody, dla których ludzie chcą poznawać kosmos.

§ opisuje hipotezę dotycząca powstania Układu Słonecznego,

§ wymienia cechy klimatu wybranej planety i wyjaśnia, dlaczego nie rozwinęło się na niej życie,

§ wskazuje, że Księżyc jest jedynym naturalnym satelitą Ziemi,

§ wymienia nazwiska astronautów, którzy jako pierwsi stanęli na powierzchni Księżyca,

§ wymienia nazwy przykładowych gwiazdozbiorów,

§ wyjaśnia pojęcie spadająca gwiazda,

§ podaje cechy komet i meteorów,

§ wymienia nazwy przyrządów służących do badania kosmosu i określa ich zastosowanie,

§ wymienia ważne wydarzenia związane z podbojem kosmosu.

§ uzasadnia, że dzięki Słońcu może istnieć życie na Ziemi,

§ charakteryzuje trzy wybrane planety Układu Słonecznego,

§ wymienia planety zaliczane do gazowych olbrzymów i uzasadnia swój wybór,

§ opisuje cechy fizyczne Księżyca,

§ wymienia nazwy gwiazdozbiorów zodiakalnych i wyjaśnia przyczynę ich powstania,

§ wyjaśnia, dlaczego światło różnych gwiazd różni się od siebie,

§ szereguje chronologicznie wydarzenia związane z podbojem kosmosu.

§ wymienia cechy fizyczne budowy Układu Słonecznego

§ rysuje schemat zaćmienia Słońca,

§ porównuje cechy klimatu wybranej planety i Ziemi oraz wyjaśnia, dlaczego panują na niej warunki niesprzyjające istnieniu życia,

§ wyjaśnia powstawanie poszczególnych faz Księżyca,

§ odnajduje na mapie nieba Wielką i Małą Niedźwiedzicę,

§ wymienia powody, dla których ludzie wysyłają w kosmos promy kosmiczne.

Dział 5. Osiągnięcia człowieka

§ wymienia najdawniejsze odkrycia geograficzne, które przyczyniły się do zmiany sposobu myślenia o Ziemi,

§ podaje najważniejsze fakty dotyczące wypraw Kolumba i Magellana,

§ wymienia nazwy prostych narzędzi stosowanych przez ludzi pierwotnych i surowców z których były wykonane,

§ opisuje sposoby wytwarzania pierwszych naczyń używanych przez człowieka,

§ podaje przykłady mechanizacji i automatyzacji w życiu codziennym,

§ wymienia etapy rozwoju przemysłu,

§ wymienia środki transportu wodne, lądowe i powietrzne,

§ rozróżnia ciała ze względu na przewodnictwo elektryczne,

§ wymienia nazwę urządzenia, w którym wytwarza się prąd elektryczny,

§ wymienia przykłady wykorzystania prądu elektrycznego w codziennym życiu,

§ wymienia nieodnawialne i odnawialne źródła energii,

§ wymienia składniki sieci telekomunikacyjnej,

§ wymienia zasady profilaktyki chorób układu krążenia,

§ łączy dokonania z nazwiskami co najmniej pięciu sławnych Polaków.

§ wymienia nazwiska dwóch Polaków, którzy przyczynili się do poznawania „białych plam na Ziemi”,

§ przedstawia przełomowe wydarzenia w dziejach ludzkości,

§ sytuuje w czasie etapy rozwoju przemysłu,

§ omawia wybrane środki transportu,

§ podaje przykłady ciał, które można naelektryzować,

§ wymienia przykłady przewodników prądu i izolatorów,

§ opisuje za pomocą symboli elementy prostego obwodu elektrycznego,

§ wymienia warunki przepływu prądu elektrycznego w obwodzie,

§ omawia sposoby wykorzystania odnawialnych i nieodnawialnych źródeł energii,

§ uzasadnia wady i zalety szybkiego dostępu do wiadomości,

§ wymienia najważniejsze odkrycia w dziedzinie zwalczania chorób zakaźnych, wymienia autorów tych odkryć oraz określa, kiedy miały miejsce,

§ prezentuje sylwetki wybranych sławnych Polaków.

§ ocenia znaczenie podróży Kolumba i Magellana dla rozwoju myśli geograficznej,

§ podaje informacje o zdobywcach biegunów ziemskich, podaje ich nazwiska,

§ wyjaśnia znaczenie opanowania metod posługiwania się ogniem,

§ łączy początek rewolucji przemysłowej ze skonstruowaniem maszyny parowej,

§ charakteryzuje etapy rozwoju przemysłu,

§ wskazuje na zależność rozwoju środków transportu od rodzaju stosowanego napędu,

§ buduje prosty obwód elektryczny,

§ wyjaśnia pojęcia: przewodnik i izolator,

§ wymienia niebezpieczeństwa związane z nieumiejętnym korzystaniem z urządzeń elektrycznych,

§ podaje zalety i wady wykorzystania odnawialnych i nieodnawialnych źródeł energii,

§ podaje przyczyny poszukiwania nowych źródeł energii,

§ opisuje budowę wybranych środków przekazu informacji,

§ wyjaśnia, na czym polega miażdżyca,

§ podaje przykłady narządów, które można przeszczepiać człowiekowi,

§ kojarzy nazwiska sławnych Polaków z dziedziną wiedzy i okresem działalności.

§ ocenia znaczenie odkryć geograficznych dla rozwoju świata

§ wyjaśnia znaczenie przełomowych odkryć dla rozwoju ludzkości,

§ omawia skutki społeczne rewolucji przemysłowej i naukowo-technicznej,

§ przedstawia historyczny rozwój środków transportu,

§ interpretuje moc urządzeń elektrycznych jako wielkość fizyczną charakteryzującą odbiornik energii elektrycznej,

§ wyjaśnia zasadę działania kuchenki elektrycznej lub żarówki,

§ porównuje zalety i wady wykorzystania odnawialnych i nieodnawialnych źródeł energii,

§ wyjaśnia zasadę działania środków przekazu informacji (telefonu, radia, telewizora, komputera),

§ wyjaśnia istotę chorób nowotworowych,

§ przedstawia znaczenie różnych dokonań dla rozwoju nauki,

Dział 6. Problemy współczesności

§ wyjaśnia pojęcie zanieczyszczenia antropogeniczne,

§ wskazuje na wybranych przykładach swojej okolicy źródła zanieczyszczenia wody, gleby i powietrza,

§ wymienia czynniki kształtujące klimat,

§ odróżnia czynniki naturalne kształtujące klimat od antropogenicznych,

§ określa różnicę między niedożywieniem a głodem,

§ podaje przykłady chorób zakaźnych i pasożytniczych dotykających bardzo dużą liczbę ludzi,

§ podaje przykłady codziennych działań ludzi, które mogą przyczynić się do ochrony środowiska.

§ wymienia różne rodzaje zanieczyszczeń środowiska i podaje ich źródła,

§ określa swoją rolę w ochronie środowiska przyrodniczego,

§ wymienia gazy cieplarniane i podaje ich źródła,

§ wskazuje obszary świata, w których problem niedożywienia i głodu dotyka największy odsetek ludności,

§ wymienia trzy agendy ONZ i określa ich główne zadania,

§ podaje przykłady polskich organizacji charytatywnych i zakres ich działalności.

§ wyjaśnia, w jaki sposób zanieczyszczenia gazowe, ciekłe i stałe wpływają na środowisko,

§ proponuje sposoby wyeliminowania źródeł zanieczyszczających środowisko w najbliższej okolicy,

§ dostrzega korelację między efektem cieplarnianym i życiem na Ziemi,

§ przedstawia sposoby ograniczania emisji gazów cieplarnianych do atmosfery,

§ omawia sposoby zakażenia HIV,

§ wymienia odnawialne źródła energii i uzasadnia celowość ich poszukiwania.

§ omawia mechanizm powstawania kwaśnych opadów i ich wpływ na środowisko,

§ omawia mechanizm powstawania efektu cieplarnianego,

§ przedstawia przypuszczalne skutki globalnego ocieplenia,

§ wymienia główne przyczyny głodu i niedożywienia,

§ przedstawia ideę rozwoju zrównoważonego.

Kryteria oceniania

dopuszczająca

dostateczna

dobra

Uczeń:

bardzo dobra

Uczeń:

Dział 1 – Przyroda i ja

Dział 2 – Moja szkoła

Dział 4 – Moja pomoc w domu

Dział 7 – Wycieczki po okolicy

§ wyjaśnia, kiedy jest potrzebna znajomość kierunków świata,

§ opisuje kierunki świata na róży kierunków,

Dział 8 – Obserwacja życia w lesie, na łące, na polu i w sadzie

Dopuszczająca

Dopuszczająca

dostateczna

dobra

bardzo dobra

Dopuszczająca

Dopuszczająca

Dopuszczająca

Dopuszczająca

Dopuszczająca

Linki

Kontakty

Logowanie